Ahmet Turgut Uyar, 4 Ağustos 1927 tarihinde Ankara’da dünyaya geldi. Babasının vazifesinden dolayı ilköğrenimi farklı kentlerde okurken ortaöğrenimine yatılı askerî okulda okuyarak devam eden Uyar, 1948’de Kaynak dergisinin başlatmış olduğu bir şiir yarışında “Arz-ı Hal” isimli şiiriyle katılmış ve yarışta ikinci olmuştur. Türkiyem isimli ikinci şiir kitabı 1952’de piyasaya sürülmüştür. Uyar’ın lisan, tema, imge, anlatım biçimi, biçim/öz münasebeti açısından büyük bir değişimi yansıttığı birinci İkinci Yeni kitabı olan Dünyanın En Hoş Arabistanı, 1959’da yayımlanmıştır. 1962’de Tütünler Islak’ı; 1968’de Her Pazartesi’yi; 1970’te Divan’ı; 1974’te Toplandılar’ı; 1982’de Kayayı Delen İncir’i yayımlamıştır. 1981 yılında Toplu Şiirler ismiyle o güne kadar yayımladığı yapıtları birinci kere; 1984’te Büyük Saat ismiyle ikinci sefer toplu olarak basılmıştır.
TURGUT UYAR’IN HAYAT ÖYKÜSÜ
Ahmet Turgut Uyar, Fatma Hanım ile Hayri Bey’in altı çocuğundan beşincisi olarak 4 Ağustos 1927’de Ankara’da dünyaya geldi. Babası orduda harita binbaşısı olarak vazife yapmıştır ve Ankara’nın birinci Latin alfabesiyle yazılan sokak levhalarını geceler uzunluğu çalışarak yazmış bir hattattır. Annesi ise konut hanımıydı. Babasının vazifesinden dolayı ilköğrenimi farklı kentlerde okurken ortaöğrenimine yatılı askerî okulda devam etmiştir. Bursa Askerî Işıklar Lisesi’nden 1946 mezun olan Uyar, bu okulda mutsuz olduğunu şu sözlerle lisana getirmiştir:
“Asker okullarında hiç keyifli olmadım. Çoklukla yatılı okullarda memnun olan çocuk yoktur sanıyorum. Oburlarının, hatta somut oburlarının değil de, hiç kavrayamadığım bir otoritenin belirlediği ve birden fazla vakit saçma bulduğumuz bir şeyler yaşamak…”
Yükseköğrenimini Askerî Memurlar Okulu’nda okurken annesinin isteği üzerine 1947’de Yezdan Şener ile evlenmiştir ve bu evlilikten Semiramis, Tunga ve Şeyda isimlerinde toplam üç çocuğu olmuştur. Bu okuldan mezun olduktan sonra “kura” ile memur olarak Posof’a atanmıştır. Daha sonra Samsun Terme Askerlik Şubesi’ne atandı, akabinde Ankara’da Kara Kuvvetleri Komutanlığı İşçi Dairesi Başkanlığı’nda üsteğmen olarak misyon yaptı. 1958’de bu misyondan ayrılarak Türkiye Selüloz ve Kâğıt Endüstri’nin Ankara’daki şubesinde çalışmaya başlamış ve 1967’de buradan emekli olarak İstanbul’a yerleşmiştir.
1966’da birinci eşinden boşanmıştır. İstanbul’a yerleştiğinde o devir Yezdan Şener ile evliliklerinin bitme etabına gelmesinin akabinde Cemal Süreya ile Tomris Uyar, şiir üzerine mektuplaşmaya başlamıştır. Bu mektuplaşmalar olumlu sonuçlanmıştır. 1969’da ise Tomris Uyar ile evlenmişlerdir. Tomris Uyar ile evliliklerinden bir erkek çocukları (Hayri Turgut Uyar) dünyaya geldi lakin 22 Ağustos 1985’te sirozdan hayatını kaybetti.
EDEBİ KİŞİLİĞİ
Turgut Uyar’ın şiire olan ilgisi kendi tabirine nazaran çocukluk yıllarında başlamıştır. Birinci şiir denemesini de ilkokul yıllarında yapmıştır:
“Güzeldir sevgilim her dakka her an / Hoştur kelamları kaşı gözleri / Geçtiği her karış sönük topraktan / O anda fışkırır sevinç özleri”
Ortaokul ve lise yıllarında ise “Günde üç beş şiir, haftada, onbeş günde bir roman yazıyordum. Lakin ne şiirler, lakin ne romanlar…” diyerek kendisini söz eden Uyar, roman yazarken sıkıldığını, Alain-Fournier’in Fransız edebiyatının klasiklerinden sayılan İsimsiz Ülke’siyle Fyodor Dostoyevski romanlarını okumasıyla roman yazmayı bıraktığını söylemiştir. Şiirde ise lise son sınıfta Ömer Hayyam, Nedim, Yahya Kemal Beyatlı, Tevfik Fikret, Ahmet Haşim üzere şairleri taklit etmiştir. 1946’da ise devrin yeni şairlerini okumuştur ve bu durumu “Sonra günümüzün şairlerini okudum da sevindim. Oh dünya varmış dedim.” kelamlarıyla lisana getirmiştir. 1947’de “Yâd” isimli şiiri Yedigün’de yayımlanmıştır. 1948’de Kaynak mecmuasının başlatmış olduğu bir şiir yarışında “Arz-ı Hal” isimli şiiriyle katılmış ve yarışta ikinci olmuştur. 1950’de Kaynak Yayınları tarafından Arz-ı Hal ve Akşam Üzeri Türküsü ismiyle birinci kitabı yayımlanmıştır. İkinci kitabı olan ve Nurullah Ataç’ın önsözünü yazdığı Türkiyem ise 1952’de piyasaya sürülmüştür.
1959’da Dünyanın En Hoş Arabistanı isimli şiir kitabı yayımlanmıştır. Bu kitaptaki şiirleri 1955-1958 yılları arasında Yenilik, Pazar Postası, Yeditepe, Seçilmiş Öyküler Mecmuası, Şairler Yaprağı üzere mecmualarda yayımlanan şiirlerden oluşmaktadır. Kitap, Uyar’ın lisan, tema, imge, anlatım biçimi, biçim/öz alakası açısından büyük bir değişimi yansıttığı birinci İkinci Yeni kitabıdır. 1962’de Tütünler Islak’ı; 1968’de Her Pazartesi’yi; 1970’te Divan’ı; 1974’te Toplandılar’ı; 1982’de Kayayı Delen İncir’i yayımlamıştır. 1981 yılında Toplu Şiirler ismiyle o güne kadar yayımladığı yapıtları birinci kere; 1984’te Büyük Saat adıyla ikinci defa toplu olarak basılmıştır.
ESERLERİ
* 1950: Arz-ı Hal
* 1952: Türkiyem
* 1959: Dünyanın En Hoş Arabistanı
* 1962: Tütünler Islak
* 1968: Her Pazartesi
* 1970: Divan
* 1974: Toplandılar
* 1982: Kayayı Delen İncir