Nobel ödüllü Türk bilim insanı Aziz Sancar, bir sefer daha çığır açıcı bir buluşa imza attı.
Sancar, EdU isimli molekülün beyin kanseri tedavisinde kullanılabileceğini keşfetti.
EdU, laboratuvar deneylerinde çok sık kullanılan bir molekül olarak biliniyor.
Türk bilim beşerinin yeni keşfi
Sancar, ABD’nin en saygın bilim mecmualarından Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri’nde (PNAS) acil yayınlanan makalesindeki buluşuyla ilgili konuştu.
EdU’nun 2008 yılından beri moleküler biyolojide en fazla kullanılan kimyasal unsurlardan biri olduğunu belirten Sancar, “Bana Nobeli kazandıran DNA tamirat sistemini çözmek için 10 yıl çalıştım, kolay bir şey bulmak için.
Bu çalışmayı ise ocak ayında başlattık, şubat ayında olağandışı bir şey olduğunu fark ettik, bunun hücreyi öldürdüğünü fark ettik.” diye konuştu.
“Hücreleri nasıl öldürdüğünü gördük”
Sancar, birebir ay bir program için Türkiye’ye gittiğini ve dönüşte 10 kişilik grubu ile deneylere devam ettiklerini kaydederek, “Çünkü daha bir iki deney yapmıştık, pek emin değildik, döndükten sonra bu işe devam ettik. Bütün denetimleri yaptık ve bunun nihailiğini ispat ettik. Ve hücreleri nasıl öldürdüğünü gördük.” dedi.
Hücre kültürüne konulan EdU’nun hem olağan hücreleri hem de kanser hücrelerini öldürdüğünü birkaç yıl evvel bilim insanlarınca bulunduğunu tabir eden Sancar, fakat bunun sebebini bulamadıkları için bu bahisteki çalışmalara devam edilmediğini aktardı.
Sancar, EdU’nun özellikleri ile ilgili konuşmasına şöyle devam etti:
“Hiç sorun olmadan beyne giriyor”
“Bu kimyasal unsur EdU’nun öteki özelliği de ‘blood brain barrier’ diye bi şey var, ‘kan beyin seddi’ diye Türkçeye çevirebiliriz, ilaçların birçok kandan beyin dokusuna geçemiyor. Mesela kanserli hastaların yüzde 80’ninin tedavisinde kullanılan cisplatin isimli ilaç bu bariyerden geçemiyor, o bakımdan beyin kanserleri bununla tedavi edilemiyor. Bu EdU basitçe hiç sorun olmadan (beyne) giriyor.
“Kör bir döngü oluyor ve hücre ölüyor”
Biz de bu iki şeyi bir ortaya koyduk, bu kanser hücresini öldürüyor beyne kolay kolay giriyor. Olağan beyin hücreleri DNA sentezi yapmadıkları için bu kimyasal maddeyi DNA’larına koymuyorlar fakat kanser hücreleri devamlı çoğaldıkları için DNA sentezi yapıyor ve EdU’yu DNA’larına alıyorlar. Sonra (hücredeki) ekzisyon tamir onu çıkarıyor, tekrar koyuyor, tekrar çıkarıyor, sonunda kör bir döngü oluyor ve hücre ölüyor.”
Önce fareler üzerinde, sonra istekli hastalarda denenecek
Tam açılımı “5-ethynyl-2-deoxyuridine” olan EdU’nun olağan DNA’da bulunan timin sentetik bir formu olduğu bilgisini veren Sancar, öbür moleküllerle ortalarındaki farkın çok az olduğunu, DNA’nın da bu farkı göremeyerek EdU’yu içine aldığını belirtti.
AA’nın haberine nazaran, Sancar, buluşla ilgili gelinen noktadan sonraki süreç için de şunları kaydetti:
“Böyle bir duruma gelince, takip edilecek yol, evvel farelerde denersiniz, farelerde olumlu sonuç alırsanız istekli insanlara geçersiniz. Biz fare deneyi yapan beyin kanseri bir profesör ile anlaştık, onunla kasım yahut aralık ayında birlikte fare deneylerine başlayacağız. Şayet farelerdeki beyin tümörünü öldürebilirsek sonra insanlara geçeceğiz.”
Fare deneyleri 2 yıl sürebilir
Fare deneylerinin bitmesinin 2 yıl alabileceğini belirten Sancar, bu araştırmaların ekseriyetle uzun ve kıymetli olduğunu ve birçok vakit da sonuç vermeyebileceğine işaret etti.
“Şimdiki imkanlarla en uygununu yapmaya çalışın”
Sancar, şu kademede bu buluşun insan tedavisinde muvaffakiyet oranının yüzde 3 olarak gördüğünü kaydederek, kanser hastalarına da “Mesajım şu, optimist olun, şimdiki imkanlarla en düzgününü yapmaya çalışın.” diye seslendi.
Türkiye’de bu mevzuda başarılı tedaviler yapıldığını vurgulayan Sancar, şöyle devam etti:
“Türk hekimleri cerrahi alanda çok ileride”
“Bir hastanın babası kızına yapılan müdahalelerin özetini bana gösterdi. Bizim Türk hekimleri cerrahi alanda Avrupa’nın birçok ülkesinden, ABD’nin birçok eyaletinden çok ileride, çok başarılı ve çağdaş ameliyatlar yapılabiliyor ve başarılı sonuçlar alınabiliyor.
Bu bakımdan iyimserliğe devam edin. Ama bu EdU şu an kullanılacak safhada değil, inşallah olumlu sonuç alırız, Türkiye’mize, halkımıza, insanlığa yararlı bir şey yapmış oluruz.”
“İyi bir şey bırakıp göçüp gideceğiz”
Aziz Sancar, 75 yaşına karşın hala bu kadar azimle çalışmasının sırrına dair soruya da şu cevabı verdi:
“Bu tıp sorulara yanıtım şu. Biz Türkler hengame etmeyi çok severiz, ben bunu yapmamaya kelam verdim ve yapmıyorum. O bakımdan Türk gençlerine ekseriyetle, Türk insanına benim mesajım: Aman kardeşim hengame etmeyi bırakın, birbirinizi tenkit etmeyi bırakın, hele bu toplumsal medya çıkalı milletin işi gücü birbirine sataşmak oldu.
Ben toplumsal medyayı bir orta arkadaşların zoruyla kullandım, baktım bunun yarardan çok ziyanı var, onu da kullanmıyorum. Bu dünyaya gelmişiz, düzgün bir şey bırakıp göçüp gideceğiz, benim fikrim bu. Bunun üzere olumlu bir şeyler yapmak, bilirsiniz ben çok milliyetçiyim, herkes bilir, hem Türkiye’ye hem Türk dünyasına ve genel olarak insanlığa katkı yapınca beni memnun eden o.”