Tüm dünyada ve Türkiye’de en çok satanlar listesine giren “Hayvanlardan Tanrılara-Sapiens” kitabının müellifi İsrailli Yuval Noah Harari, evvelki gün İstanbul’da düzenlenen Act Human’ın (İnsani Gelişme Zirvesi) konuşmacısıydı. Öğlenden sonra geç saatlerde dev bir salonu hıncahınç dolduran Harari, tarihten başladığı seyahati, gelecek öngörüleriyle tamamladı ve salonu etkiledi.
Harari dedi ki, “Biyoteknolojiler ve yapay zekâ yardımıyla beşerler kendilerini ilah düzeyine çıkardı. 21’inci yüzyılın temel eserleri vücutlar, beyinler ve zihinler olacak. Zenginler zihinsel ve bedensel olarak harika beşerler haline gelebilir. Evvelce de zenginfakir, personel sınıfı ve aristokrasi ortasında farklar vardı. Ancak gerçek farklılıklar yoktu, çiftçi ile kral ortasında fizikî ve bilişsel manada fark yoktu. Lakin artık vücut, beyin ve zihinleri yapabilme gücüyle ekonomik eşitsizlikler gerçek eşitsizlik haline gelebilir. Zenginler muhteşem beşerler haline gelebilir zihinsel ve bedensel olarak. Eski rablerin ötesine geçeceğiz. İncil’deki allahın yapabildiği tek şey organik canlılar. Beşerler, 4 milyar yıllık evrimden sonra organik olmayan canlıları üretmeye, hayat formlarını üretmeye çalışıyor. Bu artık bir metafor değil. Fakat tanrısal yetenekler kazanıyorsanız tanrısal sorumluluklar da elde etmelisiniz.”
Peki bu gelişmedeki tehlike ne? Harari, “Eşitsizlik bugün olduğundan çok daha fazla olacak” dediği kehanetini şu argümana dayandırdı: “Binlerce yıldır kendi dışımızdaki dünyayı yönetiyorduk, ormanlar, ırmaklar, hayvanlar vs… Bunları manipüle ediyorduk. Artık nöronlar, hormonlar ve beyinler ile kendi içimizi manipüle ediyoruz. Sonuç olarak dışarıdaki ekolojik dengeyi bozduğumuz üzere kendi içimizdeki mental dengeyi de bozabiliriz. Çok güçlerle donatılmış çok küçük bir seçkin küme tarafından yönetileceğiz. Zengin-fakir ve aristokrat-işçi sınıfı ortasındaki farktan çok daha büyük bir fark olacak burada. O beşerler ortasında fizikî ve bilişsel manada fark yoktu. Lakin artık vücut, beyin ve zihinleri yaratabilme gücüyle ekonomik eşitsizlikler gerçek eşitsizlik haline gelebilir. Nakdî gücü olanlar zihinsel ve bedensel olarak muhteşem beşerler haline gelebilir. Önümüzdeki on yıl içinde dünya harika insanlardan oluşan daha seçkin bir kümeyle karşılaşacak ve çok büyük bir işe yaramaz kitle, sınıf olacak. Annesinin, eşinin ya da sevdiklerinin gözünde değil, şirketler ve ordu açısından işe yaramaz beşerler olacak.”
‘İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİ 0 BÜYÜME DURDURUR’
Önümüzdeki yıllardaki en büyük felaketin iklim değişikliği olacağını savunan Harari şöyle konuştu: “Bu hem refahı etkileyecek hem de birçok hayvan ve bitki cinsini ortadan kaldıracak. Mevcut teknolojiyle bunu durdurmanın tek yolu ekonomik büyümeyi durdurmak. Lakin bunu yapan hükümet bir sonraki seçimleri kaybeder. Fakat iklim değişikliğine yol açmayacak yeni teknolojiler geliştirilerek büyüme sağlanabilir lakin şu an bunları bilmiyoruz.”
‘KENDİMİZİN EN BÜYÜK DÜŞMANI BİZİZ’
Peki, hepimizin lisanında olan terör, savaş ve insani hatalardan vefatla ilgili gerçek bilgilerin farkında mıyız? İşte Yuval Noah Harari, somut bilgilerle insanın en büyük düşmanının yeniden kendisi olduğunu ortaya koydu. Şu cümlelerle: “Tarihte birinci sefer savaş, terör ve kabahatlere bağlı vefatlar intiharlardan daha az. Obeziteden ölme ihtimali açlıktan ölme ihtimalinden yüksek. Şeker örneğin, baruta kıyasla çok daha tehlikeli. Tabiattan kaynaklı açlık sorunu çözüldü; açlık, insanların menfaatlerine bağlı olarak yaşanıyor artık, yani büsbütün siyasi. Çocuk vefatları yüzde beşe indi, bir yüzyıl evvel yüzde 33 idi. Kaydedilmiş tarihin en barışçıl çağını yaşıyoruz aslında, eski medeniyetlerde insan şiddeti insan vefatının yüzde 15’inden sorumluydu. Bugün Suriye’de yaşananları da ekleyin, tekrar de yüzde 1’ine tekabül ediyor. 2012 yılında globalde tüm sebeplerden 56 milyon kişi öldü. Savaş ve insani kabahatlere bağlı ölümlerin sayısı 620 bin. Artık sıkı durun, intiharlar 800 bin. Yani kendinizi öldürme ihtimaliniz bir oburu tarafından öldürülme ihtimalinizden yüksek. Kendimizin en büyük düşmanı biziz.”
‘SAVAŞI TAHAYYÜL BİLE EDEMEYEN ÜLKELER VAR’
“Şiddetteki azalma yalnızca istatistiki değil” diye devam etti Harari, “Eskiden barış dendiğinde savaş haline orta verilmiş olarak anlaşılırdı. Yeni barış anlayışı -en azından dünyanın birtakım bölgeleri için- savaşın tahayyül edilememesi hali. Hâlâ ortalarında savaş ihtimali olan birkaç ülke var.” Harari ‘yeni barış’ diye tanımladığı gerçekliğin neye bağlı olduğunu da şöyle anlattı: “Yeni barışı getiren değişiklikler, siyasete, iktisada ve teknolojiye bağlı. Husus bağımlı iktisattan bilgi bağımlı iktisada geçildi ve bunları savaşla ele geçiremezsiniz. Tanklar ve uçaklarla Silikon Vadisi’nde elle tutulur hiçbir şey ele geçirilemez. Mühendislerin bilgisini ve tecrübesini silahlı çatışmayla ele geçiremiyorsunuz artık. Ortadoğu hâlâ eski moda bir iktisat olarak devam ediyor, petrol kuyuları, doğalgaz kaynakları… Bunları silahla ele geçirebiliyorsunuz ve orada savaş hâlâ mantıklı ve manalı.”
‘21’İNCİ YÜZYILDA TARİH GERİYE GİDEBİLİR’
Harari şöyle devam etti: “Zenginle yoksul ortasındaki ayrım doğal kabul ediliyordu. Lakin 20’nci yüzyılda eşitlik en kıymetli bedellerden biri haline geldi birçok toplum için. 20 yüzyılın kıssası, ‘eşitsizliğin üstesinden gelmek’ olarak anlatılabilir. 2017 yılı dediğimizde 1900’lere göre çok daha eşit bir döngüden bahsediyoruz. Fakat 21’inci yüzyılda tarih geriye gidebilir. Üstelik bu makasın daha da açıldığını görebiliriz. 19’uncu yüzyılda endüstrileşmeyle beşerler inanılmaz güçlere sahip oldu. Elektrik, buhar ve motor gücüyle birlikte. Lakin artık insan bedenini da üretebiliyoruz lakin yeni teknolojiler de eşit paylaşılmıyor.
Az sayıda ülke teknolojik ihtilale liderlik edecek. Bunlar endüstrileşmede olduğu üzere İngiltere, Fransa, Almanya olmayabilir. Fakat Güney Kore olabilir. Bu gelişmenin gerisinde kalan ülkenin bu boşluğu kapatması mümkün olmayacak. Vücutları ve zihinleri üretebilmek konusunda bir sefer geri kalırsanız, yalnızca azgelişmiş bir ülke olmayacaksınız, azgelişmiş bir çeşit de olacaksınız.”
‘AZGELİŞMİŞ BİR ÜLKE VE ÇEŞİT OLMA TEHLİKESİ DE VAR’
Harari, “Gelecek, yapay zekâyla donatılmış üstün beşerler ve buna ulaşamayan işe yaramaz insanlardan oluşacak” dedi ve ekledi: “Bu, endüstrileşmede geri kalmaktan farklı. Bir sefer kaçırdıysanız yakalayamazsınız. Vücutları ve zihinleri üretecek teknolojik gelişmenin dışında kalırsanız yalnızca azgelişmiş bir ülke değil, azgelişmiş bir tıp de olacaksınız. En büyük eşitsizliğin olduğu devir geliyor. Vücudu beyni geliştirilmiş üst sürüm beşerler ve olağan beşerler olacak.”