MARDİN – Meyman Mardin Sanatevi geçtiğimiz hafta mütevazı lakin hoş bir açılışla kapılarını sanata ve sanatkara açtı. Mardinli sanatkarların yanı sıra vilayet dışından da hatırı sayılır bir topluluk açılışa katıldı. Açılışa 10 bayan sanatçı ortak bir stantla katkı sundu. Standa geri döneceğim ancak evvel yer olarak Meyman nasıl bir yer, bir iki cümleyle tanım etmek isterim.
Meyman Mardin Sanatevi, Mardin’in eski eski konutlarından biri. Küçük ve hoş bir avlusu var. Avludan Mardin’in bir kısmı ile ovanın bir kısmı görünüyor. Daha geniş bir açı sunma imkanı olsa avlu harika olurdu.
Avlu, sonradan yapılan kimi eklemelerle üç kısım üzere algılanıyor. Bu da kelam konusu kısımları bir çeşit komşu balkonu haline getirip şirinleştiriyor. Meskenin birbirine kapılarla açılan odaları stant yeri olarak fonksiyon görmeye başlamış. Bu odalardan bağımsız ve kapısı avluya bakan tek bir oda ise kafe olarak kullanılacak.
Buraya kadar her şey hoş. Lakin başınızı kaldırıp baktığınızda, eski konutun üzerine bir apartmanın inşa edildiğini görüyorsunuz. Pencerelerden sarkarak, aşağıda ne oluyor, diye bakan çocuklar, balkondaki iplere serili çamaşırlar… Bir vakitler eski Mardin’in muazzam hoşluğuna halel getiren bu meskenlerin yıkımına karar verilmişti, hatta bir kısmı yıkılmıştı da. Fakat belediyelere kayyım atanınca bu proje sekteye uğradı. Proje, mülk sahiplerini mağdur etmeden, kaldığı yerden devam eder mi?
MİSAFİR VE MARDİN
Meyman, Kürtçede konuk demek. Konuk ve Mardin’i birbirine çok yakıştırdığımı belirtmek isterim. Konuk sirkülasyonunda bir aksama olmuşsa canı sıkılan ve ‘Bir sorun mu oldu sanki?’ diyen bir ailede büyüdüm. 1990’lı yıllarda beldeye giriş çıkışlar jandarmanın sıkı denetimi altındaydı ve misafirlik bir eziyete dönüşmüştü. Bu sıkı denetimden ailecek en çok bu nedenle şikayetçiydik.
Ancak bu misafirperverlik aileye mahsus bir durum değildi elbette. Mardin’de misafirperverliğin nedenleri çok eskilere dayanıyor. Mardin, İpek Yolu üzerindeydi ve yüzyıllar boyunca birçok kültürü ağırlamış bir kentti. Misafirlik kavramının ve konuk ağırlama ritüelinin güçlü bir halde korunuyor olmasının esas nedeni, Mardin’de bu kadar esaslı bir kültüre dayanıyor olmasından kaynaklanıyor. Meyman ile Mardin’i yakıştırmam biraz bu nedenlerle. Fakat Meyman’ı diğer ve şimdiki nedenlerle de pahalandırmak gerekiyor. Sonuçta Mardin, dünyanın her yerinden yüz binlerce insan ağırlıyor hâlâ.
Meyman Mardin Sanatevi’nin yöneticiliğini üstlenen Mahmut Wenda Koyuncu, açılışta yaptığı konuşmada bu bahse da değindi. Koyuncu, “Mardin’in kültürel ve toplumsal dokusuyla yaratıcı biçimde bağ kurmaya, global sanat üretiminin kentin sanatsal üretimiyle diyalog geliştirmesine, sanatın turistik isteklerin ötesine geçip eleştirel, estetik ve sosyolojik gözünü görünür kılmaya çalışacak” dedi.
Hem Meyman’ı hem de Meyman’ın gayelerini tabir ediyor bu konuşma. Pekala Meyman Mardin Sanatevi nasıl bir fonksiyon yüklenmeye aday? Koyuncu, şunları söyledi: “Meyman Marfin Sanatevi makul temalar çerçevesinde tasarlanan aktiflik ve konuk sanatçı programları sayesinde sanatkarlar, küratörler, müellifler, eleştirmenler, öğrenciler, akademisyenler ve gençlerin buluşma noktası olma hayaliyle özgür ve eleştirel niyetin imkanlarının sorgulandığı bir yer yaratma uğraşıyla kuruluyor.”
Koyuncu, Sanatevi’nde bir odayı konuk sanatçı ve müelliflerin konaklayabileceği halde düzenleyeceklerini de söyledi.
Mahmut Wenda Koyuncu TARİH BOYUNCA KUMAŞ VE BAYANIN EMEĞİ
Meyman Mardin Sanatevi’nin birinci standı “Misafir”e gelecek olursak… Standın kuratörlüğünü Nazlı Pektaş, Uyumu Mahmut Wenda Koyuncu ve stant asistanlığını Yeşim Özkan üstlendi.
Gülçin Aksoy, Pelda Aytaş, Merve Çanakçı, Fulya Çetin, Çınar Eslek, Rezzan Gümgüm, Raziye Kubat, Nermin Polat, Roza Tulga ve Zehra Tezdönen, yapıtlarıyla standa katkıda bulunan sanatkarlar oldu.
Sergi, yakında yitirdiğimiz iki değerli sanatçı Gülçin Aksoy ve Sevinç Subaşı’nın anısına düzenlendi. Uyumu yapan Koyuncu dışında bayanların emeği ve üretimleriyle meraklısının huzuruna çıkan bir stant de denilebilir. Sergiyi bayanların kotarmış olması değerli. Zira Mardin ile misafirlik konusunun görünmez kahramanları bayanlardır.
Küratör Nazlı Pektaş, sergiyi, “Misafirin toplumsal bağlamda nasıl algılandığının, klasik misafirperverlik ve karşılamanın feminist perspektiflerle tekrar nasıl yorumlandığının ve toplulukların kültürel hafızasından çağdaş manalara nasıl bir köprü kurduğunun peşine düşüyor” diye nitelendiriyor.
Sergiye katılan sanatkarlar kumaşa yeni bir biçim ve mana yüklemişler. Biraz uzunca bir alıntı olacak fakat Küratör Pektaş’ın stant kataloğunda yer alan ve kumaşın standa dahil oluşunu anlatan şu kelamlarını paylaşmak isterim: “Sergide ‘misafir’ kavramına ipekten aldığımız ilhamla kumaşların eşlik etmesini istedik. Bu seyahatin eyleyicileri olarak da sanatçı bayanlarla devam etme kararı aldık. Kumaşın konuk eden ile konuk edilen ortasındaki çeşitli manalarını, bağlarını ve dokusunu düşünerek bu isteğimiz doğdu. Yüzyıllar boyunca coğrafyalar ortasında teyellenen ipek, ticaretini yapan erkekler tarafından ticaret objesine dönüştürülürken, onu üreten bayanların emeği ile var oldu. Bu stantta kim konuk, kim konut sahibi, kim öteki soruları, eril tahakkümün gölgesinde gerçekleşenlerle bayan oluşun mayaladığı yerden dokunmaya başlayacak. Stant, ‘Misafirlik’ kavramının kendi varlığının gücü yanında, metaforik olarak sürdürdüğü ‘tehditkâr’ manasını da Mardin’e konuk edecek.”
BİRKAÇ CÜMLE İLE ‘MİSAFİR’ SERGİSİ
Raziye Kubat’ın “Babam tavşan olmuş, ben kedi!” isimli ahşap üzerine karışık teknik ile yaptığı çalışmayı saymazsak, sanatkarlar kumaş üzerinde gerçekleştirmişler üretimlerini.
Pelda Aytaş’ın bez üzerine nakşettiği “Misafir” çok emek istediği daha birinci bakışta anlaşılıyor. Bir tablonun bütün inceliklerini taşıyor “Misafir”. Divanda karşılıklı bakışan bayan ile köpek ve ortalarında duran sofra, kim konuk kim mesken sahibi, sorusunu sorduruyor ve temel olarak konuğa hürmeti göstermesi açısından etkileyici bir çalışma.
Roza Tulga, “Annemin Konuk Fistanı” isimli enstalasyonla katıldı standa. Alameti farikası çözülmeye başlayan kırmızı bir ip yumağıyla. Yeşil elbisenin, misafirliğe giden ya da konuk ağırlamaya hazırlanan Kürt kadınını bütün hasletleriyle yansıttığını düşündüm.
Pelda Aytaş, “Misafir” (2024) Zehra Tezdönen’in “Çîrok” (Masal) isimli çalışması, kumaş üzerine yazdığı masala giriş tekerlemesi ile somut ve hisli bir tablo üzere. Stantta yer alan ve tekrar kumaş üzerine işlediği “Bir Yastıkta Misafir”in bilakis…
Çınar Eslek, kumaş üzerine karışık teknik ile yaptığı çalışmaya neden “And” ismini uygun gördü, anlamadım. Lakin figürlü, hareketli görsel işleri severim ve “And” da hoş bir çalışma.
Fulya Çetin iki yapıtla katıldı standa: “Munzur’un Süsengilleri” ve “Zeytin Dalı”. Zeytinin rengini ve zeytin koluna yüklenmiş manası kumaş üzerinde hissetmek uygun geliyor beşere.
Fulya Çetin, “Munzur’un Süsengilleri” (2022) Merve Çanakçı kederli bir sanatçı mı? Stanttaki iki çalışmasından bir olan, “İki vücut, iki dünya ve tek bir hayat” bunu çağrıştırdı. Çanakçı’nın öbür çalışmasının ismi olan “Keder”, 9 adet nakışlı katlanmış buluntu mutfak bezi. Bezler, üzerlerine işlenmiş “Ah” nidası görünür biçimde bir nişin içinde karşılıyor sergiyi gezenleri.
Gülçin Aksoy’un astar kumaşı üzerine karışık teknik ile yaptığı “Umur” ise, muhtemelen renklerin yarattığı atmosfer nedeniyle tuhaf bir soru üzere: Sokakta mıyım, bir meskende konuk miyim? Hangisi başkasından daha makûs?
Neriman Polat da iki çalışmasıyla stantta yer alan sanatkarlardan. “Davetsiz” yakın vakitlerin çiçek desenli perdelerini hatırlattığı, “Döşemelik” ise hem boyutuyla hem de üzerindeki işlemelerle etkileyici.
Neriman Polat, “Davetsiz” (2024) Rezzan Gümgüm, “sokak beni iyileştirir” diyerek sokaklara davet ediyor.
Birkaç cümle ile stanttaki yapıtları anlatmaya çalıştım. Sergiyi gezenler elbette farklı detaylar görecek ve öbür manalar çıkaracaktır yapıtlardan ki değerli olan da budur zati. Hasılıkelam, Meyman Mardin Sanatevi, 23 Kasım’a kadar açık olacak “Misafir” isimli birinci standına hem Mardinlileri hem de yolu Mardin’e düşenleri davet ediyor.