Türk Dili Tetkik Cemiyeti adıyla 12 Temmuz 1932’de kurulan ve daha sonra Türk Dil Kurumu ismini alan cemiyet, ‘Birinci Türk Dil Kurultayı’nı 26 Eylül-6 Ekim 1932 tarihleri arasında yaptı.
Yaşamı boyunca Türk diline önem veren Atatürk, daha Türk Dili Tetkik Cemiyeti kurulmadan görüşlerini çeşitli zeminlerde dile getiriyordu.
“Milli his ile dil arasındaki bağ çok kuvvetlidir”
AA’da yer alan habere göre; Atatürk, 2 Eylül 1930’da Prof. Sadri Maksudi (Arsal) Bey’in ‘Türk Dili İçin’ adlı kitabının iç kapağına,ifadelerini yazmıştı.
Atatürk’ün isteği
2 Temmuz 1932’de başlayan ve 11 Temmuz’da sona eren “Birinci Türk Tarih Kongresi’nin ertesi günü, Çankaya’da dil bilimcilerin de katıldığı toplantı sonunda Atatürk, ”Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti gibi bir de ona kardeş bir dil cemiyeti kuralım. Adı Türk Dili Tetkik Cemiyeti olsun.” talimatı verdi.
Cemiyetin amacı
Cemiyet, aynı gün 12 Temmuz 1932’de kuruldu. Cemiyetin kurucuları arasında hepsi milletvekili ve dönemin tanınmış edebiyatçıları, Samih Rifat, Ruşen Eşref Ünaydın, Celal Sahir ve Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) beyler yer aldı.
Amaçlarını, “Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarmak, onu yeryüzü dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmek.” olarak ilan eden Cemiyet, 26 Eylül – 5 Ekim 1932 tarihleri arasında Dolmabahçe Sarayı’nda Birinci Türk Dili Kurultayı’nı topladı.
Kurultayda farklı meslek gruplarından insanlar yer aldı
Dil bilimcilerin yanı sıra yazarların, her meslekten aydınların, halk temsilcilerinin katıldığı kurultayda çalışma kolları kuruldu.
Türk Dil Kurumu 88 yıl önce, çok sayıda bilim adamı, gazeteci, yazar, devlet adamı ve sanatçı gibi önemli meslek gruplarını topladığı Türk Dili Kurultayı’nda Türkçe’nin önemini vurgulamak için 26 Eylül gününü Dil Bayramı ilan etti.
Cemiyet, 1934’te yapılan kurultayda Türk Dili Araştırma Kurumu adını aldı, 1936’daki kurultayda ise adı, bugünkü Türk Dil Kurumu olarak değiştirildi.
Atatürk’ün vasiyetnamesi
Atatürk, vefatından kısa süre önce yazdığı vasiyetname ile mal varlığını TDK ile Türk Tarih Kurumu’na bıraktı. TDK ve TTK, 1982 Anayasası ile oluşturulan ‘Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’na bağlandı.
Türkçeye verilmesi gereken önem
Türkçeye verilmesi gereken önemi işaret eden Türk Dil Bayramını 88 yıldan beri çalışmalarıyla güçlendiren TDK, kurulduğu günden bugüne Türk dilinin gelişmesi, doğru kullanılması ve yaygınlaşması için ulusal ve uluslararası alanda projelerini sürdürüyor.