Savaş, Ermenistan silahlı güçlerinin Azerbaycan sivil yerleşim ünitelerine saldırması üzerine 27 Eylül 2020’de başladı ve bir hafta içinde, Ermenistan’ın 30 yıl boyunca hazırladığı birinci savunma duvarını aşan Azerbaycan ordusunun işgalden kurtardığı birinci stratejik yer Sukavuşan oldu.
2. Karabağ Savaşı’nda 44 gün içerisinde topraklarını kurtaran Azerbaycan ordusu, halkın yıllar süren vatan hasretine son verdi.
Ermenistan, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının akabinde ellerindeki Rus silahlarıyla işgal ettiği Karabağ ve etrafındaki topraklardan yaklaşık 30 yıl boyunca Azerbaycan askerlerine ve sivillerine taarruzlar düzenledi.
Ermenistan ordusunun sivillere yönelik akınlarının giderek artması ve 27 Eylül 2020’de temas sınırındaki köylerin ağır silahlarla ateşe tutulması bardağı taşıran son damla oldu. Azerbaycan ordusu, birebir gün Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in buyruğuyla karşı operasyona başladı.
Ermeni güçlerinin Azerbaycan sivil yerleşim ünitelerine ateş açması üzerine başlatılan ve bir mühlet sonra “vatan savaşına” dönüşen operasyon, gün gün şöyle gelişti:
27 Eylül 2020 – Azerbaycan ordusunun cephe sınırındaki mevzilerine ve sivil yerleşim ünitelerine saat 06.00 sıralarında Ermenistan ordusunca büyük çaplı silahlarla, top ve havanlarla ateş açıldı.
Ermenistan ordusunun ağır bombardımanı sonucu temas sınırındaki köylerde sivil ve askeri can kayıpları yaşandı, sivil altyapı önemli ziyan gördü.
Azerbaycan ordusu bu gelişme üzerine tüm cephe boyunca karşı taarruz başlattı. Karşı taarruzun birinci saatlerinde yıllardır işgal altında bulunan 6 köy ile birtakım stratejik doruklar kurtarıldı.
Cumhurbaşkanı Aliyev ulusa sesleniş konuşması yaparak Azerbaycan’ın davasının hak davası olduğunu, kendi topraklarını kurtarmak için çaba ettiklerini belirtti.
Azerbaycan Ulusal Meclisi de birebir gün ülkede “savaş hali” ilan etti.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “Azerbaycan’a yönelik ataklarına bir yenisini ekleyen Ermenistan, bölgede barışın ve huzurun önündeki en büyük tehdit olduğunu bir kez daha göstermiştir. Türk milleti her vakit olduğu üzere bugün de tüm imkanlarıyla Azerbaycanlı kardeşlerinin yanındadır.” sözlerini kullandı. Erdoğan, Aliyev’i telefonla arayarak takviyesini yineledi.
28 Eylül 2020 – Ordu, topraklarını kurtarmak için operasyonunu sürdürürken, ülkede kısmi seferberlik ilan edildi.
3 Ekim 2020 – Terter ilinin Sukavuşan kasabası işgalden kurtarıldı. Bölgenin su muhtaçlığının kıymetli kısmını karşılayan barajın yer alması hasebiyle stratejik ehemmiyete sahip kasabanın kurtarılmasını Cumhurbaşkanı Aliyev Twitter hesabından duyurdu.
4 Ekim 2020 – 27 yıl işgal altında bulunan Cebrayıl kenti işgalden kurtarıldı. Azerbaycan halkını sevince boğan bu haberi Cumhurbaşkanı Aliyev açıkladı. Başta Bakü olmak üzere tüm vilayetlerde halk sokaklara döküldü.
9 Ekim 2020 – Hadrut kasabası işgalden kurtarıldı.
10 Ekim 2020 – Azerbaycan ile Ermenistan, cenazelerin ve esirlerin değişimi için süreksiz ateşkes mutabakatı sağladı.
11 Ekim 2020 – Ermenistan ordusu, ateşkesin üzerinden 24 saat geçmeden Azerbaycan’ın Gence kentine füzelerle saldırdı. Hücumda 10 sivil öldü, 40 sivil yaralandı.
17 Ekim 2020 – Ermenistan, Gence’ye bir defa daha füze saldırısı düzenledi. Bu atakta da ortalarında bebek ve çocukların olduğu 15 sivil ömrünü yitirdi, 55 kişi yaralandı.
Aynı gün, Fuzuli kenti ile birkaç köy işgalden kurtarıldı. Haberi Cumhurbaşkanı Aliyev, ulusa sesleniş konuşması yaparak vatandaşlarına duyurdu.
18 Ekim 2020 – İnsani maksatlarla süreksiz ateşkes ilan edildi lakin Ermenistan tekrar ateşkese uymadı.
İran-Azerbaycan hududunda Araz Irmağı üzerinde yer alan ve 11. yüzyılda inşa edilen Hudaferin Köprüsü, Ermenistan güçlerinden temizlendi, köprüye Azerbaycan bayrağı dikildi.
20 Ekim 2020 – Zengilan kenti işgalden kurtarıldı.
25 Ekim 2020 – Gubadlı kenti işgalden kurtarıldı.
26 Ekim 2020 – ABD’nin teşebbüsüyle Azerbaycan ile Ermenistan’ın üzerinde anlaştığı insani hedefli süreksiz ateşkes yürürlüğe girdi. Ermenistan ordusu, Azerbaycan birliklerine top atışı gerçekleştirerek üçüncü defa ilan edilen ateşkesi de ihlal etti.
27 Ekim 2020 – Ermenistan ordusu, Berde kent merkezine misket bombasıyla atak düzenledi. Taarruzda, biri çocuk 5 kişi hayatını kaybetti.
28 Ekim 2020 – Berde’ye Ermenistan ordusunca bir hücum daha düzenlendi. Misket bombalı atak, 21 sivilin ömrüne mal oldu. Azerbaycan ordusu nokta atışı ile Berde’ye atak gerçekleştiren füze sistemlerini imha etti.
8 Kasım 2020 – Karabağ’ın sembol kenti Şuşa işgalden kurtarıldı. Yaklaşık 1500 rakımlı kente yalnızca hafif silahlarıyla gidebilen Azerbaycan ordusunun özel eğitimli birlikleri, göğüs göğüse savaşarak kenti kurtardı. Azerbaycan ordusunun Şuşa’ya girmesi, Ermenistan ordusunun dağılmasına neden oldu.
– Ermenistan hezimeti kabul etti
10 Kasım 2020 – Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya ortasında üçlü bildiri imzalandı. Yenilgiyi kabul eden Ermenistan, Ağdam, Kelbecer ve Laçın vilayetlerini, Azerbaycan’a iade etmeyi taahhüt etti, savaş sona erdi.
20 Kasım 2020 – Azerbaycan ordusu, 27 yıldır işgal altında bulunan Ağdam’a girdi.
25 Kasım 2020 – Kelbecer, Azerbaycan’a iade edildi.
30 Kasım 2020 – Ermeni güçleri, 28 yıl evvel işgal ettiği Laçın’dan çıktı.
Azerbaycan ordusu 44 günde 5 kent, 4 kasaba ve 286 köyü işgalden kurtardı, imzalanan bildiri gereği Ermenistan ordusu Ağdam, Kelbecer ve Laçın vilayetlerini terk etmek zorunda kaldı.
İkinci Karabağ Savaşı’nda Azerbaycan ordusu, 2 bin 908 şehit verdi. Savaşta 94 sivil Azerbaycanlı, Ermenistan’ın saldırısı sonucu hayatını kaybetti.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, operasyonun başladığı 27 Eylül’ü “Şehitleri Anma Günü” ilan etti. Üçlü bildirinin imzalandığı 10 Kasım tarihi ise “Zafer Günü” ilan edilse de bu tarih, Mustafa Kemal Atatürk’ün vefat günü olduğu için Şuşa’nın işgalden kurtarıldığı 8 Kasım ile değiştirildi.
– SİHA’ların etkisi
Azerbaycan, 2. Karabağ Savaşı’nda silahlı insansız hava araçlarını (SİHA) ağır olarak kullandı. Ermenistan askerlerinin işgal ettiği topraklardaki yüksek noktalara mevziler oluşturması, bölgenin genelinin dağlık olması SİHA’ların Azerbaycan açısından daha yararlı sonuçlar doğurmasını sağladı. Azerbaycan ordusunun kullandığı SİHA’ların Ermenistan ordusuna ilişkin silahları ve birlikleri imha etmesine ait imajlar, Azerbaycan’da sevinci, gururu ve inancı artırırken Ermenistan tarafında olumsuz ruhsal tesir yarattı. Azerbaycan’ın başta SİHA’lar olmak üzere teknolojik silahlarla, işgal altındaki topraklarını kurtardığı 44 günlük savaş “modern savaş” olarak nitelendirildi.
– Türkiye’nin takviyesi Azerbaycan’a güç verdi
Savaşın birinci anlarından itibaren başta Cumhurbaşkanı Erdoğan olmak üzere Türk devlet yetkilileri sık sık Azerbaycan’ın yanında olduklarını açıkladı. Türkiye, üçüncü ülkeleri Azerbaycan’ın hak savaşına müdahale etmemesi konusunda uyardı. Türkiye’nin bu dayanağı Azerbaycan halkı ve ordusuna moral sağladı.
Cumhurbaşkanı Aliyev, Karabağ ile ilgili her konuşmasında, Erdoğan’ın “Azerbaycan yalnız değildir” kelamının üçüncü güçlerin savaşa müdahil olmasını önlediğini belirterek, Türkiye’nin takviyelerini hiçbir vakit unutmayacaklarını söz etti.