ANKARA– Danıştay 10. Dairesi, İstanbul Sözleşmesi’nin feshine ait 20 Mart 2021 tarihli Cumhurbaşkanı Kararının iptal istemini reddetti.
Oy çokluğu ile alınan kararda “Sözleşmenin parlamento yerine Cumhurbaşkanı tarafından feshedilmesinde yetkide ve adapta kanuna karşıtlık bulunmamaktadır” denildi.
Danıştay 10’uncu Dairesi’nin 2 üyesine rağmen 3 üyesinin oy çokluğuyla alınan kararında kanuna uygunluk; Anayasa’nın 104. unsuruna nazaran memleketler arası antlaşmaları “onaylama” yetkisinin açıkça Cumhurbaşkanına verildiği üzerinden açıklanırken, “Anayasa tarafından verilen temsil yetkisi ve 9 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde verilen yetkiye istinaden tesis edilmiş olan dava konusu Cumhurbaşkanı Kararında hukuka karşıtlık bulunmadığı ve davanın reddine karar verilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır” tabirlerine yer verildi.
İYİ Parti, Gelecek Partisi ve HDP’li hukukçulara nazaran; Danıştay 10. Dairesi’nin kararı onaylanırsa, hiçbir memleketler arası kontrat ve hatta yasanın teminatı kalmayacak.
‘CUMHURBAŞKANI ‘ÜLKENİN ÇIKARI’ MAZERETİYLE ULUSLARASI MUTABAKATLARDAN ÇIKABİLİR’
TBMM’nin uygun bulma kanunu uyarınca onaylanarak yürürlüğe giren memleketler arası mukavelelerin yalnızca yürütme organı süreciyle feshedilmesinin mümkün olamayacağına vurgu yapan UYGUN Parti Hukuk ve Adalet İşlerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Bahadır Fazilet, “Karar metninde “Ülkenin çıkarına uygun değilse Cumhurbaşkanı yürütmenin başı olarak Meclis’in onayladığı bir milletlerarası mukaveleyi tek başına yürürlükten kaldırılabilir” demiş. Bu kabul edilmesi mümkün olmayan bir tüzel münasebettir. Şayet bu tüzel münasebet itiraz sürecinde kabul edilirse o vakit yürütmenin başı olan tek bir kişi, Türkiye’yi Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Sözleşmesi’nden de çıkarabilir. Ya da yürütmenin başı bir gece yarısı, “Atlantik Paktı’na üye olmak Türkiye’nin çıkarına uygun değildir” diyerek NATO’dan çıkabilir. Ya da “Montrö Sözleşmesi’nden çıkıyorum” diyebilir. Danıştay’ın kararın münasebetini bu biçimde açıklaması kabul edilemez bir yaklaşımdır. Bu münasebet bir fecaattir” sözlerine yer verdi.
‘CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ’NİN GELDİĞİ NOKTAYI GÖSTERİYOR’
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin en makus tarafının bütün yetkilerin tek bir şahısta toplaması olduğuna vurgu yapan ve Danıştay’ın bu kararının da bu duruma somut bir örnek oluşturduğunu belirten Fazilet şöyle konuştu:
“Bu karar Cumhurbaşkanı’nın memleketler arası kontratlara ait TBMM’nin yetkisini gasp ettiğinin açık bir halde örneğidir. Böylelikle TBMM onayından geçen her türlü milletlerarası muahede Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile iptal edilebilir hale geldi. Bütün yetkiler Cumhurbaşkanı’nda olduğu için Danıştay da o tarafta bir karar verdi. Danıştay’ın bu kararı Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin geldiği noktayı gösteriyor. Tam da bu yüzden, Türkiye’nin bu üzere kararlar ile tek elden yönetilmemesi için bizler Güçlendirilmiş Parlamenter Sisteme geçişin ehemmiyetine vurgu yapıyoruz.”
‘KARAR ANAYASAYI BİLAKİS ÇEVİREREK, YİNE ANAYASA YAZAN BİR KARAR’
Gelecek Partisi Genel Lider Yardımcı Prof. Dr. Serap Yazıcı ise Danıştay’ın verdiği kararın büsbütün anayasayı bilakis çevirerek, tekrar anayasa yazan bir karar olduğunu söz etti.
Anayasanın 90. unsurunun emredici kararının milletler ortası bir mutabakatın uygun bulunabilmesi sürecinde asıl yetkiyi TBMM’ye tanıdığını kaydeden Yazıcı, “Kamu hukukunun temel bir prensibi var. Bir tüzel süreç yürürlüğe konulurken yetkili olan organ hangisiyse onun geri alınmasında ve kaldırılmasında birebir organ yetkilidir. Bir tüzel süreç yürürlüğe konulurken hangi yöntem kuralları izleniyorsa o süreç yürürlükten kaldırılırken yahut geri alınırken birebir adap kuralları izlenir. Biz buna hukukta, yetkide ve tarzda paralellik unsuru diyoruz. Danıştay’ın verdiği karar anayasayı tam bilakis çevirerek, adeta yine anayasa yazan bir ifadeyi de beraberinde getiriyor” diye konuştu.
‘DANIŞTAY TÜRKİYE’NİN MUTABAKATLARDAN CUMHURBAŞKANI KARARIYLA ÇEKİLMESİNE TABAN HAZIRLADI’
Danıştay’ın, Türkiye’nin milletlerarası mutabakatlardan Cumhurbaşkanı kararıyla çekilmesine yer hazırladığını tabir eden Yazıcı, bu durumun münasebetlerini şu halde açıkladı:
“Fevkalade vahim bir karar. Yargı kararları bağlayıcı bir niteliğe sahip ancak şunu da bilmek gerekiyor; bir yargı kararı anayasanın üzerinde olamaz. Bir hukuk devletinde yargı makamı dilediği üzere karar ihdas edemez. Anayasanın 138 unsuru, “Mahkemeler ve yargıçlar misyonlarında bağımsızdırlar. Anayasaya, kanunlara, hukuka nazaran karar verirler” diyor. Danıştay’ın bu kararı açıkça 138. maddeyi de ihlal ediyor. Zira anayasayı göz gerisi ederek verilen bir karar. Bu kararla şu anlaşılıyor: Sıraya öbür memleketler arası mutabakatları koyarak, anayasaya ters olarak kaldırmayı planlıyorlar. Anayasayı aksine çevirerek alınmış bir karar.”
‘HUKUKEN GEÇERLİ BİR AÇIKLAMAYA YER VERİLMİYOR’
HDP İstişare Heyeti üyesi anayasa hukukçusu Levent Köker’e nazaran İstanbul Kontratı temel hak ve hürriyetleriyle ilgili milletlerarası bir kontrat olduğu için Cumhurbaşkanı’nın tasarruf yetkisi kapsamının büsbütün dışında kalıyor. Cumhurbaşkanı kararı bir idari süreç olduğu için yetki, husus bakımından hukuka uygun olmak zorunda olduğuna vurgu yapan Köker, “Amaç burada kesinlikle kamu faydası olması gerekiyor. Cumhurbaşkanı’nın İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararının emelinin ne olduğuna ve nasıl bir kamu faydası gözetildiğine ait hukuken geçerli bir açıklamaya kararda yer verilmiyor. Davalı yönetim pozisyonunda olan Cumhurbaşkanlığı’nın mahkemeye verdiği savunmada “İstanbul Sözleşmesi’nin öngördüğü bütün konuların gereği iç hukukta yapılıyor” diyor. Münasebetiyle neden kontrattan çekildiğini açıklayamıyor. Münasebetiyle bu kararın elle tutulur bir yanı yok” dedi.
‘KARAR CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİ’NDE MECLİS’İN FONKSİYONUNU KAYBETTİĞİNİN DE KANITIDIR’
Levent Köker, Danıştay’ın bu kararının temel alınması durumunda Türkiye’nin taraf olduğu memleketler arası kontratlardan bir gecede Cumhurbaşkanı kararıyla çıkılabileceğine de dikkat çekerek şunları söyledi:
“Danıştay, Cumhurbaşkanı’nın bu türlü bir yetkisi olduğunu söz ediyor. Bu türlü bir devlet olabilir mi? Karar bu manada çok vahim bir sonuçlar yaratıyor. Bu kararla Cumhurbaşkanı bir gece ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nden çıkıyorum’ diyebilir. Meclis’i büsbütün yok sayabilir. Danıştay, metotta paralellik prensibini büsbütün görmemezlikten gelmiş. Bu birebir vakitte Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde Meclis’in fonksiyonunu kaybettiğinin ispatı niteliğindedir. Bu karar büsbütün siyasi ve hukuksuz bir karardır.”