AA muhabirinin derlediği bilgiye nazaran, Özbekistan, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) dağılma sürecine girmesi üzerine 1 Eylül 1991’de bağımsızlığını ilan etti.
Bu yıl bağımsızlığının 31’inci yılını kutlayacak Özbekistan’ı 16 Aralık 1991’de tanıyan birinci ülke Türkiye olurken iki ülke ortasında diplomatik bağlar 4 Mart 1992’de kuruldu.
Türkiye’nin Özbekistan’daki büyükelçiliği Nisan 1992’de, Özbekistan’ın Türkiye’deki büyükelçiliği ise Ocak 1993’te hizmet vermeye başladı.
Türkiye’nin, bağımsızlığını ilan eden Özbekistan’ı tanıması sonrası iki ülke ortasında çeşitli nedenlerle inişli çıkışlı devirler yaşandı. Jeostratejik pozisyonu, esaslı tarihi, güçlü kültürel bedelleri, ekonomik potansiyeli, 35 milyonu aşan nüfusu ve Orta Asya’nın tüm ülkeleriyle ortak hudutlarının olması üzere nedenlerle bölgenin kilit ülkelerinden Özbekistan ile Türkiye ortasında uzun yıllar durağan giden bağlantıların seyri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Kasım 2016’da Semerkant’a yaptığı ziyaretle değişti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kelam konusu ziyaretinde Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ile yaptığı görüşmeyle iki ülke bağları canlandırıldı ve yeni bir periyot başladı. Bunun akabinde Mirziyoyev, Ekim 2017’de Cumhurbaşkanı sıfatıyla 21 yıl ortadan sonra Türkiye’yi ziyaret eden en üst seviye Özbek yetkili oldu.
İki ülke cumhurbaşkanları ortasındaki yakın dostluk ve siyasi iradeyle Özbekistan-Türkiye alakaları 2017’de “stratejik ortaklık” düzeyine çıkarılırken yıllardır yapılamayan Türkiye-Özbekistan Karma Ekonomik Komite toplantıları düzenlendi. İki önderin başkanlığında 2018’de Türkiye-Özbekistan Yüksek Seviyeli Stratejik İş Birliği Kurulu kuruldu. 2020’de de bu Kurulun birinci toplantısı Ankara’da gerçekleştirildi.
2022 YILI TİCARET HACMİ AMACI 5 MİLYAR DOLAR
Türkiye ile Özbekistan ortasındaki ticari alakalarda de yeni bir periyot başladı. 2016’da 1 milyar 242 milyon dolar olan ikili ticaret hacmi, 2020 yılında 2 milyar 101 milyon dolara, 2021’de de 3 milyar 645 milyon dolara ulaştı.
Özbekistan’ın en çok dış ticaret yaptığı birinci 5 ülke ortasında yer alan Türkiye ile ticaret hacminin bu yıl 5 milyar dolara yükselmesi bekleniyor.
Türkiye, Rusya ve Çin’in akabinde Özbekistan’da en çok şirket kuran üçüncü ülke oldu. Türk şirketleri en çok Taşkent, Semerkant ve Fergana bölgelerinde iş yaparken Türk iş insanları bilhassa dokumacılık, inşaat, sanayi, sıhhat, ticaret ve tarım dallarında faaliyet gösteriyor. Türk şirketlerinin Özbekistan’daki yatırımları 1,5 milyar dolar düzeyinde bulunuyor. Müteahhitlik firmaları da Özbekistan’da bugüne kadar 5 milyar dolarlık 241 projeye imza attı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın son olarak Özbekistan’a 29-30 Mart 2022’de yaptığı resmi ziyarette iki ülke ortasında “Tercihli Ticaret Anlaşması”, “Askeri Çerçeve Anlaşması”, “Hükümlülerin Nakli Anlaşması”, “Adli Bilimler Alanında İşbirliği Mutabakatı”, “Ülke Sonlarından Geçen Taşıtlar ve Eşyalara Dair Ön Bilgi Değişimine Ait Protokol”ün de ortalarında olduğu 10 ticari mutabakat imzalandı.
“ÖZBEKİSTAN, BÖLGENİN EN BAKİR VE GELİŞİME AÇIK ÜLKESİ”
Dış Ekonomik Münasebetler Heyeti (DEİK) Türkiye-Özbekistan İş Kurulu Lideri Özgür Onur Özgüven, iki ülkenin kültürel ve ekonomik olarak kuvvetli bağlara sahip olduğunu söyledi.
Son 5 yılda yakalanan güçlü irtibatla Özbekistan’ın Türkiye için stratejik açıdan büyük ehemmiyet taşıyan Orta Asya’da ticari ilgilerin en kuvvetli olduğu ülkeler ortasında yer aldığını belirten Özgüven, şöyle konuştu:
“2017’den bugüne Özbekistan’ın gösterdiği gelişimde Türk iş insanlarının da büyük hissesi var. Birçok alanda Türkiye’nin deneyimlerinden faydalanmayı tercih eden Özbek iş insanlarının Türk iş insanlarıyla kurduğu ilgilere paralel, iki ülke ortasındaki ticaret hacmi de genişledi. Özbekistan’da geçen yıl 407 Türk sermayeli şirket kuruldu ve toplam Türk şirketi sayısı 2021’de 1916’ya ulaştı. Türkiye bugün ülkedeki yabancı şirketler ortasında Rusya ve Çin’den sonra üçüncü sırada yer alıyor. Orta Asya’nın kalbi olan Özbekistan, bölgenin en bakir ve gelişime açık ülkesi. Gerek inşaat, altyapı gerekse eser ve hizmet alanlarında çeşitli gereksinimleri bulunan ülkede Türk iş insanları için çok büyük potansiyel var. Özbekistan’ın 2021-2026 vizyonunda otoyollar, güç tesisleri, hastaneler, okullar, fabrikalar üzere çok sayıda değerli gereksinim mevcut. Bu periyot kapsamında kıymetli finans kuruluşlarıyla planlanan yaklaşık 14 milyar dolarlık (yap-işlet-devret) projeler de bulunuyor. Ülkede Türk firmaları için çeşitli alanlarda fırsatlar var.”
Özgüven, 2021’de Türkiye’nin Özbekistan’a ihracatının bir evvelki yıla nazaran yüzde 60 artarak 1,84 milyar dolar düzeyine yükseldiği bilgisini vererek, Türkiye’nin bu ülkeden ithalatının da tıpkı periyotta yüzde 88 artarak 1,8 milyar dolar olduğunu bildirdi.
Dış ticaret hacminin 2021’de bir evvelki yıla nazaran yüzde 71 artarak 3,6 milyar dolar düzeyine yükseldiğine dikkati çeken Özgüven, “2022’nin birinci 6 ayında ise ihracatımız 842 milyon dolar, ithalatımız ise 857 milyon dolar olarak gerçekleşerek, dış ticaret hacmimiz 1,7 milyar dolar seviyesinde oldu. Bu doğrultuda 2021’in birinci 6 ayına kıyasla dış ticaret hacmimiz yüzde 7 azaldı lakin tekrar de yılın kalan kısmında 5 milyar dolar amacının yakalanabileceği düşünülmektedir.” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın martta Özbekistan’a yaptığı ziyarette imzalanan mutabakatların en büyük getirisinin iki ülke ortasındaki ticaret hacminin evvel 5 milyar dolara, akabinde da 10 milyar dolara çıkartılması olacağını vurgulayan Özgüven, iki ülke alakalarını daha da güçlendiren bu mutabakatların getirilerinin daha çok orta ve uzun vadede görüleceğini tabir etti.
2021 bilgilerine nazaran Özbekistan’ın ihracatının yüzde 45’ini altın ve mücevherin oluşturduğuna işaret eden Özgüven, “kardeş ülke”nin Türkiye’ye ihracatında ise birinci sırada bakır ve bakırdan eşyaların yer aldığını bildirdi.
Özgüven, ikinci sırada pamuk ve pamuk ipliğinin yer aldığını, Türkiye’nin Özbekistan’dan ithalatının yüzde 25’ini bu eserlerin oluşturduğunu lisana getirerek, Özbekistan’ın Türkiye’den ithal ettiği eserlerin ise makinalar, elektrikli aygıtlar ve plastiklerden oluştuğunu söyledi.
DEİK Türkiye-Özbekistan İş Kurulu olarak çok sayıda aktifliğe imza atıp, Özbekistan’da iş yapan firmaların işlerini kolaylaştırmak ve ülkede iş yapmak isteyen firmaları bilgilendirmek için çevrim içi ve fiziki toplantılar gerçekleştirdiklerini söyleyen Özgüven, şunları kaydetti:
“Türkiye ile Özbekistan ortasındaki ekonomik ve ticari ilgilerin geliştirilmesi maksadıyla İş Kurulumuz, 2022’de faal faaliyetlerine devam ederek, Türkiye-Özbekistan İş Kurulu Yürütme Heyeti Heyetinin Taşkent ziyaretini, Özbekistan Fergana Valisi ve beraberindeki heyetle Bölge Tanıtım Toplantısı’nı, Özbekistan’ın Kamu-Özel İş Birliği Projeleri Toplantısı’nı, Özbekistan’ın Güç Potansiyeli Webinarını ve Özbekistan/Andijan Valisi ve beraberindeki heyetin iştirakiyle Bölge Tanıtım Toplantısı’nı gerçekleştirdi. Özbekistan’da İş Kurulumuzun daha fazla tanınması için de aktiflik ve tanıtımlarımızı gerçekleştiriyor, Özbekistan’a uçak seferlerinin artırılması ve çeşitlendirilmesi, mevzuatların, yönetmeliklerin güncellenmesi üzere kıymetli hususlarının tahlilini de ilgili makamlarda gündeme getiriyoruz.”