77. Cannes Sinema Festivali’de yazar ve yönetmeni Coralie Fargeat’a En Düzgün Senaryo Ödülü’nü kazandıran “Cevher” (The Substance), 31 Ekim Perşembe günü MUBI’de, 1 Kasım Cuma günü ise sinemalarda izleyiciyle buluşmaya başladı.
Yönetmen Coralie Fargeat, 2017’deki çıkış sineması “İntikam” ile sinema dünyasına sağlam bir adım attı. Fargeat’ın sineması, hem görsel estetiği hem de bayan karakterlere verdiği derinlik ile öne çıkıyor. Direktörün “Cevher” sineması, onun bu öncü yaklaşımını bir adım öteye taşıyarak, izleyiciyi sadece tansiyon dolu bir seyahate çıkarmakla kalmıyor; birebir vakitte beden, kimlik ve toplumsal normlar üzerine derinlemesine düşündürmeyi de amaçlıyor.
“Cevher”, gençleşmek ismine ‘The Substance’ isimli gizemli bir sisteme başvuran Elisabeth Sparkle’ın kıssasını bahis ediyor. Sinemanın baş karakteri Elisabeth Sparkle, toplumun gençlik ve hoşluk standartlarıyla yüzleşen bir bayan. Aerobik dünyasının parlayan yıldızı olan Sparkle, ilerleyen yaşıyla birlikte ‘erkek egemen’ kesim nedeniyle mesleğinde bir çöküş yaşıyor. Sparkle, cinsiyetçi bir erkek üretimci tarafından kovulduktan sonra ümitsizlik sarmalına düşüyor. Ta ki onu, ‘daha uygun bir versiyon’ haline getirecek gizemli bir unsur sunan, gizemli bir şirkete götüren otomobil kazasına kadar…
‘Cevher’i satın alan Sparkle, bu maddeyi bedenine enjekte eder ve gençleşmeyi bekler. Akabinde omurgasında yarılan boşluktan genç ve kusursuz ‘Sue’ doğar. Sparkle ise banyo fayansında şuuru kapalı biçimde yatıyordur.
Bu ‘iksirin’ hatırlattığı iki kıymetli şey var. Bunlardan biri, iki vücudun de bir olduğu. Bu nedenle ‘Cevher’in tanıtımında da, kutusunda çıkan yazısında da devamlı olarak “Unutma, siz birsiniz” sözleri yer alıyor. İkincisi ise; vücutlar haftada bir değiştirilmeli ve iki vücut muhakkak vakitlerde Sparkle’ın omurgasında yer alan sıvıyla dengelenmeli…
‘UNUTMA, SİZ BİRSİNİZ’
Elisabeth’in ‘Sue’ya dönüşümü, ona sırf fizikî bir güç katmıyor, birebir vakitte içsel bir özgürlük de sağlıyor. Fakat bu özgürlük, izleyiciye de bir ihtar niteliğinde algılanabilir zira her güçlenme, beraberinde bir bedel getirebilir. Fargeat, bu dinamikleri inceleyerek, güç ve denetim bağlarının tabiatına dair derin bir sorgulama yapıyor.
Sue yeni hayatına, genç ve kusursuz vücuduyla Elisabeth’ten devraldığı televizyon programıyla başlıyor. Programla birlikte herkes Sue’ya hayran kalıyor ve her programda, her afişte onu görmek istiyorlar. Bu arzulanma ve beğenilmenin de tesiriyle bir müddet sonra genç ve kusursuz Sue’ya geçirdiği bir hafta yetmemeye başlar. Böylelikle Elisabeth’in omurgasından aldığı sıvıyla öbür vücudu yavaş yavaş öldürmeye başlar.
Tabii ki bir vücut öldükçe, ‘kusursuz yansıması’nın da yaşamaya devam etmesi mümkün değil. ‘Cevher’in de daima belirttiği üzere: “Unutma, siz birsiniz.”
YALNIZCA DEHŞET SİNEMASI DEĞİL…
Yönetmen Fargeat, Elisabeth Sparkle karakteri aracılığıyla, bayanların toplumdaki rollerinin nasıl daima olarak tekrar tanımlandığını ve bu tanımlamanın getirdiği acımasız rekabeti sergiliyor. Günümüz toplumunun bayanlara yüklediği baskıların ve estetik korkuların yansımasını öne çıkaran sinema, bu bağlamda sırf bir endişe sineması değil tıpkı vakitte bir feminist tenkit de sunuyor.
“Cevher”, başrol karakterleri Elisabeth ve Sue ortasındaki kuşak farkını da ustalıkla inceliyor. Elisabeth, mesleğinin doruğunda olan ve ataerkil toplumun hoşluk standartlarıyla daima savaşan bir bayan. Onun geçmişteki muvaffakiyetleri, günümüzde harikalık üzerine inşa edilen imajlarla çarpışırken, sinema nesiller ortası farklılıkları ve kıymet yargılarını sorguluyor.
Yönetmen, kuşaklar ortasındaki bu çatışmayı sırf ferdî bir kıssa olarak sunmuyor; tıpkı vakitte toplumsal değişimlerin, medya dinamiklerinin ve bayanların güçlendirilmesi konusundaki çabaların nasıl şekillendiğini de ele alıyor. Bu bağlamda “Cevher”, izleyiciye yaşın, tecrübenin ve görünüşün ötesinde bir kimlik arayışının varlığını hatırlatıyor, jenerasyonlar ortasındaki farkların toplumsal algılar üzerindeki tesirini sorgulatıyor.
MEDYA DALININ ERKEK HÜKÜMRAN BAKIŞ AÇISI
“Cevher”, medya bölümünün patriyarkal yapısını ve erkek hâkim bakış açısını da yürekli bir formda eleştiriyor. Sinema, bilhassa hoşluk ve gençlik standartlarının erkeklerin gözünden belirlendiğini vurgularken, bayanların bu normlara uymak için verdiği çabayı gözler önüne seriyor.
Elisabeth’in dönüşüm süreci, toplumun bayanları objeleştirerek şekillendirdiği bir sistemin eleştirisini barındırıyor. Fargeat bu noktada, medya ve cümbüş dünyasının erkeklerin perspektifine hizmet eden bir sistem oluşturduğunu vurguluyor.
Fargeat’ın “Cevher”deki tarzı, bilhassa David Cronenberg’in body horror geleneği ile bağ kuruyor. Cronenberg’in sinemalarındaki beden değişimleri ve kimlik krizleri, “Cevher”de de görülüyor.
Fargeat’ın etkileyici sinematografisi, “Cevher”in atmosferini derinleştirirken, John Carpenter’ın tansiyon yaratma konusundaki ustalığına da selam veriyor. Göz alıcı görseller ve renk paletleri, izleyiciyi sadece görsel bir ziyafete değil, tıpkı vakitte ruhsal bir tansiyona de davet ediyor.
“Cevher”in komik ögeleri, dehşet verici sahnelerle harmanlanıyor. Dehşet verici demişken, hassas bir mideye sahipseniz, sineması izlerken zorlanabileceğinizi de belirtelim. Sinemada Elisabeth’in yaşadığı absürt durumlar, toplumsal normlara dair alaycı bir bakış açısı sunarken, izleyici, gülümsemek zorunda kaldığı anlarla kendiyle yüzleşirken, sinemadaki karanlık temaların tesirinden de kaçamıyor.
OYUNCULUKLAR ÜZERİNE
Oyunculuklara gelirsek… Demi Moore’un performansı, “Cevher”in en dikkat cazip ögelerinden biri olarak öne çıkıyor. Moore, Elisabeth karakterini canlandırırken, hem güçlü hem de kırılgan taraflarını ustalıkla harmanlıyor. Moore, karakterinin içsel çatışmalarını ve yaşadığı dönüşümün ruhsal yükünü derinlemesine hissettirirken, izleyiciyi de bu seyahate ortak ediyor.
Son devirde pek çok sinemada karşımıza çıkan ve Sue’yu canlandıran Margaret Qualley de dikkat cazip bir performans sergiliyor. Moore ve Qualley’nin sergilediği rekabete dayalı performans, “Cevher”in temalarını daha manalı hale getirirken, izleyiciyi de derinden etkiliyor.
Sonuç olarak, “Cevher”, yalnızca bir body horror sineması olmanın ötesine geçiyor; toplumsal normlar ve bayan kimliği üzerine bahadır bir tenkit sunuyor. Fargeat’ın kendine mahsus şekli ve güçlü görsel lisanı, bu temaları işleyerek izleyiciyi derin kanılara sevk ediyor.
Özellikle son 30 dakikası ile tahminen de bu yılın en uygun sinemalarından biri olmaya aday “Cevher”, sadece bir endişe sineması değil, tıpkı vakitte izleyiciye kendi benliğini ve toplumun onlara dayattığı kalıpları sorgulatan bir başyapıt.
Coralie Fargeat, bu sinemayla birlikte, çağdaş sinemada bayan kıssalarının kıymetini bir kere daha vurguluyor ve izleyiciyi düşünmeye, sorgulamaya ve tahminen de kendi “cevherini” bulmaya davet ediyor.