2008 global finans krizini öngören ve kriz kâhini olarak anılan Prof. Dr. Nouriel Roubini, dünya iktisadının mevcut durumunu ve olası krizin nasıl bir niteliğe sahip olacağını 6 soruda anlattı.
2008’de ABD’de başlayan finansal krizi iki yıl evvelden öngören ve “kriz kâhini” olarak anılan Nouriel Roubini, The Guardian’da kaleme aldığı yazıda dünya iktisadının karşı karşıya olduğu riskleri kıymetlendirdi.
Geleceğe dönük global mali ve ekonomik görünümün son aylarda süratle bozulduğunu belirten Roubini gidişatı 6 soru etrafında inceledi.
1-) ENFLASYON ARTIŞI SÜREKSİZ Mİ, KALICI MI?
Ünlü ekonomiste nazaran birinci soru, birçok gelişmiş iktisatta enflasyondaki artışın süreksiz mi yoksa kalıcı mı olacağı sıkıntısı. Geçen yıl alevlenen tartışmaya ait Roubini, enflasyonun kalıcı olacağını savunanların tartışmadan galip ayrıldığını söyledi.
ABD’li ekonomist, birden fazla mali otoriteyi ve merkez bankasını içeren, enflasyonun süreksiz olduğunun savunanların yenilgiyi kabul etmesi gerektiğini söz etti.
2-) ENFLASYONU TALEP Mİ, ARZ MI YARATIYOR?
İkinci soruysa enflasyondaki artışın toplam talepteki çok artıştan mı yoksa stagflasyonist negatif toplam arz şokundan mı kaynaklandığı sorunu. Roubini’ye nazaran talep ve arz faktörleri bir ortadayken artık arz faktörlerinin giderek daha belirleyici bir rol oynadığı yaygın olarak kabul edilmekte.
Ünlü ekonomist, bu noktanın kıymetli olduğunu zira arza dayalı enflasyonun stagflasyonist bir karaktere sahip olduğu belirtti. Roubini’ye nazaran para siyaseti sıkılaştırıldığında sert iniş riskini artar.
3-) İNİŞ SERT Mİ YOKSA YUMUŞAK MI OLACAK?
Söz konusu tartışma bizi direkt üçüncü soruya götürüyor: ABD Merkez Bankası (Fed) ve öteki büyük merkez bankalarının para siyasetini sıkılaştırması sert mi yoksa yumuşak bir iniş mi getirecek?
Roubini, yakın vakte kadar birden fazla merkez bankası ve Wall Street’in değerli bir kısmının yumuşak iniş yaşanacağını savunduğunu lakin son devirdeki gelişmelerin durumu bilakis çevirdiğini yazdı. Ünlü ekonomiste nazaran, Fed Lideri Jerome Powell’ın da resesyonun mümkün olduğunu ve yumuşak bir inişin “çok zorlayıcı” olacağını kabul etmesiyle fikir birliği süratle değişti.
“Kriz kâhini” ayrıyeten New York Fed’in kullandığı modelin sert iniş mümkünlüğünün yüksek olduğunu gösterdiğini ve İngiltere Merkez Bankası’nın da emsal görüşler lisana getirdiğini söyledi. Roubini, ABD ve Avrupa’da ileriye dönük ekonomik faaliyet, iş ve tüketici inancı göstergelerinin keskin bir halde aşağı hakikat ilerlediğini vurguladı.
4-) ŞAHİN SİYASETLER ZAYIFLAYACAK MI?
Muhtemel global krize yönelik dördüncü soruysa sert bir inişin merkez bankalarının enflasyon konusundaki şahin kararlılığını zayıflatıp zayıflatmayacağı problemi. 64 yaşındaki Roubini, sert bir iniş muhtemel hale geldiğinde merkez bankalarının siyaset sıkılaştırmalarını durdurmasıyla enflasyonda kalıcı bir artış ve iktisatta çok ısınma beklenebileceğini söyledi. Ünlü ekonomist, talep ya da arz şoklarının baskınlığına bağlı olarak stagflasyon yaşanabileceğini tabir etti.
Roubini yazısında, “Çoğu piyasa analisti merkez bankalarının şahin kalacağını düşünüyor üzere görünüyor lakin ben o kadar emin değilim” diye yazdı. “Kriz kâhini”, sert bir iniş yaklaştığında siyaset yapıcıların sonunda pes edeceğini ve daha yüksek enflasyonu, akabinde stagflasyonu, kabul edeceğini söyledi. Roubini’ye nazaran sakinlik ve borç krizinin vereceği ziyan telaş yaratıyor.
5-) SAKİNLİK KISA MI YOKSA UZUN MU OLACAK?
Ünlü ekonomiste nazaran beşinci kıymetli soru yaklaşan sakinliğin hafif ve kısa ömürlü mü yoksa şiddetli ve derin mi olacağı sorunu. Roubini, sert iniş ihtimalini geç ve isteksizce kabul edenlerin birçoklarının hâlâ rastgele bir sakinliğin kısa süreceğini sav ettiğini belirtti. Lakin Amerikalı ekonomiste nazaran bu görüş tehlikeli derecede naif.
Roubini’ye nazaran bir sonraki resesyonun şiddetli bir stagflasyonist borç kriziyle gerçekleşeceğine inanmak için kâfi nedenler mevcut. Ünlü ekonomist özel ve kamu borcu düzeylerinin global GSYİH içindeki hissesinin geçmişe kıyasla bugün çok daha yüksek olduğunu söyledi. 1999’da yüzde 200 olan bu oran şu an yüzde 350’ye çıkmış durumda.
Ünlü ekonomist kelam konusu şartların iktisattaki tüm aktörler için önemli bir iflas ve temerrüt riski yarattığını söz ediyor.
Roubini, “Bir sonraki kriz evvelkiler üzere olmayacak. 1970’lerde stagflasyon yaşadık fakat borç düzeyleri düşük olduğu için büyük borç krizleri olmadı. 2008’den sonra bir borç krizi yaşadık akabinde kredi sıkışıklığı negatif talep şoku yarattığı için düşük enflasyon geldi. Bugün çok daha yüksek borç düzeyleri bağlamında arz şoklarıyla karşı karşıyayız. Bu, 1970’ler biçimi stagflasyon ile 2008 stili borç krizlerinin bir kombinasyonuna, yani stagflasyonist bir borç krizine yanlışsız gittiğimizi ima ediyor” diye yazdı.
Amerikalı ekonomist ayrıyeten, mali genişleme alanının bu sefer daha hudutlu olduğunu, mali mühimmatın birçoklarının kullanıldığını ve kamu borçlarının sürdürülemez hale geldiğini belirtti.
Roubini’ye nazaran günümüzün yüksek enflasyonu global bir fenomen olduğundan birden fazla merkez bankası tıpkı anda sıkılaşıyor ve bu nedenle senkronize bir global sakinlik mümkünlüğü artıyor.
6-) PİYASALARDAKİ DÜŞÜŞ DEVAM EDECEK Mİ?
Ünlü ekonomiste nazaran son soruysa şu: Pay senedi piyasaları fiyatların düşme eğiliminde olduğu şartları atlatabilecek mi yoksa daha da mı düşecek?
Roubini, büyük olasılıkla düşüşün devam edeceğini belirtti. Amerikalı ekonomist bir sonraki resesyon stagflasyonist olacağından ve beraberinde bir finansal kriz geleceğinden pay senedi piyasalarındaki çöküşün yüzde 50’ye yakın olabileceğini tabir etti.
“Kriz kâhini”, “İşler güzele gitmeden evvel çok daha makûs olacak” dedi.