Berzan Cihat Aykaç
DİYARBAKIR – Yeşil Sol Parti’nin 14 Mayıs seçimlerine Emek ve Özgürlük İttifakı ile gideceği herkesin malumu. Bu ittifak ve bileşenleri üzerine çok konuşuldu, yaşanan tartışmalar hala sıklıkla işleniyor. Hal böyleyken yeni bir ittifakın duyurusu yapıldı: Kürt Özgürlük ve Demokrasi İttifakı.
Aslında daha evvel, örneğin 2019 mahallî seçimlerinde, yeniden Kürt partileriyle ittifak kurulmuştu. Genel seçimlerde de DDKD, Azadî Hareketi ve KKP partilerine kontenjan verilmişti. Bugüne kadar HDP’nin ve DBP’nin öncülük ettiği ittifaklara dâhil olmayan PSK (Kürdistan Sosyalist Partisi), bu seçimde Kürt Özgürlük ve Demokrasi İttifakı’nın kıymetli bileşenlerinden biri.
PSK Genel Lideri Bayram Bozyel ile Kürt ittifakını, seçimleri, Türkiye’nin demokratikleşmesini konuştuk.
Türkiye’deki tüm kısımların büyük ehemmiyet atfettiği bir seçim sürecinden geçiyoruz. Siz bu süreci nasıl değerlendiriyorsunuz?
Türkiye’nin kıymetli bir değişimin eşiğinde olduğunu düşünüyorum. Kürt halkı ve Kürdistan da bir bütün olarak değerli bir eşikten geçmektedir. Bu süreç hem riskleri, hem de fırsatları barındırıyor. Riskleri biliyoruz, dört bir yandan akınlar var. Fırsatlar da bütün dünyanın Kürt sıkıntısı çözülmeden bölge ülkelerine ve Ortadoğu’ya barışın, istikrarın gelmeyeceğinin farkında olmasıdır. Kürt probleminin eşitlik temelinde adil tahlili bütün yüküyle kendisini dayatmaktadır. Kısa ve orta vadede Kürt sıkıntısının tahlilinin hem Türkiye’de, hem Ortadoğu’da bütün aktörlerin başat gündemi olacağını düşünüyorum. Böylece önümüzde değerli fırsatların olduğunu öngörüyorum. Bunu görerek Kürt siyasi aktörlerinin şimdiden tavır alması, ulusal bir perspektif geliştirmeleri ve bunun etrafında Kürt halkının gücünü ortaya çıkarmaları gerekir. Biz PSK olarak bunun için yapan rol almaya hazırız.
‘İTTİFAKLAR BİRBİRİNİ TAMAMLAYAN DİNAMİKLERDİR’
HDP 14 Mayıs seçimlerinde iki ittifakın içerisinde yer alıyor. Emek ve Özgürlük İttifakı ile Kürt Özgürlük ve Demokrasi İttifakı… Siz de PSK Genel Lideri olarak Kürt Özgürlük ve Demokrasi İttifakı içerisindesiniz. Bu iki ittifaka ve bunların nasıl işleyeceğine dair neler söylersiniz?
HDP’nin yürüttüğü seçim ittifaklarının Kürt ayağıyla ilgiliyiz biz. 03.04.2023 tarihinde de Kürt partileri olarak bir ortaya gelip bir deklarasyon yayınladık. Bu deklarasyonda Kürt meselesinin tahliliyle, Türkiye’nin demokratikleşmesiyle ilgili taleplerimiz çok net yer alıyor. Bugün Türkiye’de yaşanan çoklu krizlerin temel nedeni Kürt sıkıntısında izlenen inkâr ve çatışma siyasetidir. Kürt sıkıntısının çözümsüzlüğü bir zincirleme tesirle farklı ve yeni krizlere yol açmaktadır. Münasebetiyle biz Kürt sıkıntısının tahliline dair her uğraşımızla, teşebbüsümüzle, duruşumuzla aslında Türkiye’nin demokratikleşmesine katkıda bulunmuş oluyoruz. Biz PSK olarak da Kürt Özgürlük ve Demokrasi İttifakı olarak da Kürt problemi çözülmeden Türkiye’ye sağlıklı bir demokrasinin gelemeyeceğini düşünüyoruz. Türkiye’de de demokrasi inşa edilmeden Kürt problemi sağlıklı bir yerde tartışılamaz. Yani ikisi ortasında çok yakın bir münasebet var; tavuk-yumurta konusu gibi… Bu iki husus birbirini besliyor, tetikliyor, büyütüyor. O nedenle biz, Kürt siyasi aktörleri olarak, Kürt tarafının seçimlere ve bilhassa seçim sonrası sürece bir blok halinde, derli toplu bir programla dâhil olması halinde bu sürecin hem Kürtlerin, hem de demokrasinin lehine ilerleyeceğini düşünüyoruz. Tabi bunun bir ayağı da Türkiye demokrasi güçleridir. Onun da farkındayız. Kürt halkının taleplerine olumlu bakanlar ve değişim ihtiyacının şuurunda olanlar var. Elbette her bahiste bu yapılarla misal düşünmüyoruz. Kürt Özgürlük ve Demokrasi İttifakı’nı oluşturan partiler de farklı görüşlere sahip, Türkiye’deki sol-sosyalist görüşlü partiler de farklı görüşlere sahip. Biz burada tekçi bir model oluşturmuyoruz; biz burada bir ittifaktan kelam ediyoruz. Aslında ittifak, farklı yapıların özgünlüklerini koruyarak bir ortaya gelmesi demektir. Bence bir sorun olacak üzere görünmüyor. Kürt tarafı bu bahiste nettir. Ortaya koyduğumuz deklarasyon Kürt halkının talepleri konusunda kıymetli bir perspektif çiziyor. Bunun Türkiye demokrasi gayreti ile olan bağlantının de altını çiziyoruz. Kürt probleminde atılacak her adım Türkiye’de demokrasinin kurumsallaşmasını kolaylaştıracaktır. Hasebiyle bizim bu ittifakla yürüteceğimiz gayret, Türkiye’nin demokratikleşmesine hizmet edecektir. Yani bu iki ittifak birbirinin zıddı dinamikler değil, birbirini tamamlayan dinamiklerdir.
‘TÜRKİYE’DEKİ PROBLEMLERE BİGANE DEĞİLİZ’
Kürt Özgürlük ve Demokrasi İttifakı sırf bölgesel bir ittifak mıdır, Türkiye’nin batı vilayetlerinde yaşayan Kürtlere ve başka halklara yönelik çalışmalar da olacak mı?
Adından da anlaşılacağı üzere Kürt Özgürlük ve Demokrasi İttifakı esasen Kürdistan’daki siyasal aktörlerin oluşturduğu bir ittifaktır. Kürdistan’da yaşayan Kürtlerin ve öteki halkların taleplerini programlaştıran bir iş birliği, bir seçim ittifakıdır. Türkiye’de Kürt sıkıntısı ile öteki sıkıntıları birbirinden ayırt etmek mümkün değildir. Bütün sıkıntılar iç içedir ve birbirlerini tetiklemektedirler. Biz Kürdistan halkının taleplerini net bir programla ortaya koyarken, tıpkı vakitte Türkiye’deki başka problemlere ait de makul çerçevelerde tahlil öneriyoruz. Mesela deklarasyonumuzda mevcut tekçi, üniter yapının ekonomik, toplumsal, kültürel manalarda toplumsal gelişmenin önünü engellediğini belirtiyoruz. Bu nedenle sistemin adem-i merkeziyetçi şekilde tekrar yapılandırılması gerektiğini, yerel/bölgesel özerklik sisteminin oluşturulmasını lisana getiriyoruz. Sadece Kürdistan bölgesi için değil, Türkiye’nin tamamı için adem-i merkeziyetçi bir idare plânlaması yapılması gerektiğini söylüyoruz. Türkiye’nin yeni bir anayasaya gereksinim duyduğunu, lokal idareler hususu başta olmak üzere Avrupa Birliği üyeliği sürecinde üzerine şerh konulan unsurlardan o şerhlerin kaldırılması gerektiğini söylüyoruz. Milletlerarası hukukun üniversal unsurlarına uygun bir siyaset usulünün hayata geçirilmesi gerektiğini de söylüyoruz. Yani biz Türkiye’deki problemlere bigane değiliz, onlara gözümüzü kapamıyoruz. Kürt problemiyle Türkiye’deki sıkıntıların yakın bağının farkındayız ve buna ait de perspektif sunuyoruz, tekliflerde bulunuyoruz. Kürt nüfusunun neredeyse yarısının Kürdistan dışında, Türkiye vilayetlerinde yaşadığını biliyoruz. Oradaki Kürtlerin meseleleri bizim de meselemizdir. Türkiye’de yaşayan Kürtlerin demokrasi uğraşına omuz vermesini, desteklemesini, bu değişimin/dönüşümün içerisinde etkin yer almalarını bekliyoruz. Demokrasi çabasına kararlılıkla katılmalarını, Kürt Özgürlük ve Demokrasi İttifakı olarak yürüttüğümüz çabaya eşgüdümlü bir biçimde katkı sunmalarını istiyoruz. Bunun için de oylarını Yeşil Sol Parti’ye vermeleri davetinde bulunuyoruz.
‘TALEPLERİMİZİ PARLAMENTODA MÜZAKERE ETMEK İSTİYORUZ’
Kürt Özgürlük ve Demokrasi İttifakı’nın kendini ilan ettiği toplantıda bir deklarasyon okundu. Anadilde eğitimden statü talebine kadar birçok bahiste ortak uğraş etme kararı beyan edildi. Bu taleplerin gerçekleşmesi için nasıl bir gayret yürütüleceğini öngörüyorsunuz?
Deklarasyonda Kürt halkının tümünün üzerinde uzlaştığı taleplerden kelam ediyoruz. Kürt lisanının ilkokuldan üniversiteye kadar eğitim lisanı olması, Türkçe’nin yanında ikinci resmi lisan olarak kabul edilmesi, Kürt kimliğinin anayasada garanti altında alınması, Kürtlerin kendi kimlikleriyle özgürce örgütlenebilmeleri, yerleşim yerlerinin Kürtçe isimlerinin iade edilmesi, çoğulcu, demokratik, adem-i merkeziyetçi bir anayasanın yapılması… Biz iki şeyi gözetiyoruz; birincisi, seçim vesilesiyle bu taleplerin gündemleşmesi ve toplumsallaşmasıdır. Kamuoyunun, ilgili odakların gündemine girmesini ve bu taleplerin daha çok tartışılır hale gelmesini önemsiyoruz. Televizyon kanallarında, miting alanlarında, yapılan görüşmelerde lisana getirilmesi gerekmektedir. İkincisi, seçim sonrası süreçtir ki temel süreç o vakit başlayacaktır, oluşacak yeni parlamentoda bu taleplerin yasal/anayasal düzlemde karşılık bulması için çaba etmektedir. Kimin iktidar, kimin muhalefet olmasından bağımsız olarak, ilgili tüm aktörlerle ağır bir etkileşim ve diyaloğa girmek gerekecektir. Seçim sonrasında sistem değişikliği de parlamentoda kesinlikle gündeme gelecektir. Sistem değişikliği de anayasal değişiklikten bağımsız değildir. Bu hususlar Kürt sorunu konuşulmadan tartışılacak bahisler değildir. Bizim beklentimiz; Kürtlerin seçim sonrasında bir blok olarak, belirlediğimiz prensipler çerçevesinde bu sürece katılıp taleplerimizi parlamentoya ve müzakere masasına taşımasıdır.
Bu ittifakın Ulusal Kongre’ye yahut gibisi bir oluşuma dönüştürülmesiyle ilgili bir planlamanız var mı?
Deklerasyonumuzda, oluşturulan Kürt ittifakının, uzun erimli bir iş birliği için de değerli bir temel olabileceğini lisana getirdik. Bunun nasıl olacağını seçim sonrası iklimin netleşmesine bağlı olarak ve Kürt probleminin o periyotta nasıl gündeme taşınacağına bağlı olarak ortaya çıkacak bir mevzudur bu. Şimdiden bu ayrıntıları konuşmuş değiliz. Bu birlikteliği kalıcı hale getirmek seçim sonrasında gündeme gelecek bir mevzudur.
‘TÜRKİYE’DE MEVCUT DURUMUN DEĞİŞMESİ GEREKİYOR’
2019 mahallî seçimlerinde oluşan Kürdi İttifak’ta PSK olarak yer almadınız. Bugün sizin için değişen ne oldu?
O günden bugüne birlik gereksinimi kendisini daha çok dayattı. Kürt halkı üzerindeki baskılar, akınlar, krizler derinleşti. Bu süreçte bir ortada olma muhtaçlığı kendisini daha çok dayattı. Hasebiyle şartlar ve mevcut konjonktür dört yıl öncesinden farklı olarak bu probleme daha faal katılmamızı bize gösterdi. Biz de bu sürecin gerekliliğini ve Kürt halkının muhtaçlıklarını dikkate alarak bu çalışmaya girdik, yer aldık. Şunun da altını çizmek istiyorum; esasen PSK olarak biz iki yıldır diğer Kürt partilerle bu istikametli bir çalışmanın içindeydik. Hatta acil talepler manzumesi diyebileceğimiz bir inisiyatif başlattık. PAK ve TEVGER ile birlikteydik. Bizim hedefimiz bugünleri gözeterek, Kürt Özgürlük ve Demokrasi İttifakı’nın belirttiği talepler için bütün Kürt etraflarını bir ortaya getirmekti. Bu proje istediğimiz üzere sonuçlanmadı. Bu seçim ittifakı, o günlerde yaptığımız çalışmaların somutlaşması için de bir vesile oldu.
Geçtiğimiz günlerde verdiğiniz bir röportajda, cumhurbaşkanlığı seçimi için, parti olarak büyük ihtimalle Kılıçdaroğlu’nu destekleyeceğinizi söylemiştiniz. PSK tercihini net bir halde belirledi mi?
PSK’nin cumhurbaşkanlığı seçiminde tercihi değişimden, normalleşmeden ve demokrasiden yana olacaktır. Bundan kastımız, cumhurbaşkanlığı seçimindeki çıtamız, beklentimiz Kürt sıkıntısının tahlili değildir. Zira bu türlü bir aktör yok, bu türlü bir blok yok, bugünden yarına bu türlü bir beklentimiz yok mevcut cumhurbaşkanı adaylarından. Ancak bu keyfi idareye son verecek, sürecin olağanlaşmasına katkıda bulunacak, bu öngörülere sahip tarafları destekleyebiliriz. Bu büyük bir ihtimalle Kılıçdaroğlu’dur demiştik. Siyasetimiz bu tarafta lakin şimdi isimlendirmeyi netleştirmiş değiliz. Önümüzdeki günlerde bu mevzuyu kamuoyuna paylaşacağız. Lakin mevcut sistemin gitmesinden yanayız, kesinlikle bir olağanlaşma sürecine girmemiz gerekiyor, Türkiye’deki mevcut durumun değişmesi gerekmektedir. Bu değişimin Kürtler açısından rahat nefes alınacak bir ortam yaratacağını düşünüyorum. O nedenle tercihimizi bu formda ortaya koyuyoruz. Yoksa ülkü bir aktör ya da cumhurbaşkanı adayı olduğu için değil.
‘KILIÇDAROĞLU’NUN YAKLAŞIMINI OLUMLU BULUYORUM’
Çözüm sürecinde Abdullah Öcalan’la ve PKK ile görüşmeler yapıldı. Nihayetinde Dolmabahçe Mutabakatı açıklandı ve tahlil süreci sona erdirildi. Kılıçdaroğlu ise tahlilin adresini sırf Meclis olarak gösteriyor. Sizce sırf Meclis baz alınarak Kürt sorunu ve PKK ile yürütülen düşük yoğunluklu savaş sona erdirilebilir mi?
Bu sorunun tahlile kavuşacağı son yer parlamentodur. Muhtemel her görüşmenin somuta dönüştürüleceği yerdir parlamento. Yasal ve anayasal düzenlemeler gerekmektedir. Bu nedenle ben Kılıçdaroğlu’nun yaklaşımını olumlu buluyorum. Kürt probleminin tahlili, Kürt halkının taleplerinin anayasada yer alması ve tanınır hale gelmesi parlamentoda çözülecek hususlardır. Lakin bu sorunun yan boyutları da var; silahların susturulması, PKK hareketinin bu sürece ikna edilmesi üzere yan aktörler var. Elbette bu türlü bir irade konulduğu vakit bu sürecin bir kesimi olarak diğer görüşmeler olabilir. Bu son derece doğaldır. Bunun gereklerini yerine getirmek gerekir. Kıymetli olan Türkiye’de iktidara gelecek her kimse Kürt probleminin tahliline ait net bir iradeyi ortaya koymasıdır. Bu irade beyanından sonra başka mevzular süreç içerisinde ayrıntılandırılacak ve programlanacak bahislerdir.