Yaklaşık 140 bin nüfuslu Rodos, Lozan Antlaşması’nın imzalandığı tarihte İtalyan idaresinde olduğu için, azınlık statüsü alamayan 4 bin civarındaki Rodos Türkü din, ibadet ve ana lisanda eğitim üzere pek çok anayasal haktan da yoksun durumda. Rodos İstanköy ve Onikiada Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği Lideri Prof. Dr. Mustafa Kaymakçı ve Gümülcine Seçilmiş Müftülüğünce 2020’de Rodos’a din vazifelisi olarak atanan, ilahiyatçı-vaiz Abdurrahim Kuru, Rodos Türklerinin din, ibadet özgürlükleri ve vakıflar konusundaki problemlerini kıymetlendirdi.
Prof. Dr. Kaymakçı, Yunanistan’ın 1970’te çıkarılan “Katalipsis” olarak bilinen “10 yıl içinde tapu dairesine bildirilmeyen taşınmaz mal ve mülkler hazineye intikal eder” formunda kanun çıkardığını belirterek, “Bu karar münasebet gösterilerek adalarda Türklere ilişkin vakıf malları gasbediliyor ve vakıflar sorunu bugüne kadar çözülememiş bir sorun olarak devam ediyor. Türel olarak vakıf mallarının satılması yasak olmasına rağmen birçok vakıf malı Yunan makamlarınca atanan vakıf idarecileri tarafından bağışlanmış ya da bedellerinden daha düşük fiyata satılmıştı. Soydaşlarımızın da vakıf mallarının satılması konusunda açılan ihalelere katılmaları yasaklanmıştı.” dedi.
“‘Müslüman Yunan’ olarak tanımlanan Rodos Türklerinin Müslümanlıklarını da öğrenmeleri yasak”
Rodos Türklerinin, başta Yunan anayasası olmak üzere memleketler arası antlaşma ve kontratlarla garanti altına alınmış birçok hakkı olduğunu aktaran Kaymakçı, Ada’daki Türklerin esas sıkıntılarını “vatandaşlık, Türkçe öğrenme, dini ibadet haklarının gasbı, nefret ve baskı ortamı, Osmanlı Türklerinden kalan kültürel mirasın yok edilmesi ve vakıflar meselesi” olarak özetledi.
“Rodos ve İstanköy’de çift dillilik temelinde Türkçe tahsil veren okullar 1972 yılından itibaren kapatıldı. Yunan devlet okullarına giden soydaşlarımız, Ortodoks din derslerinden muaf tutulmalarına rağmen, İslam dini eğitimi haklarını da kullanamıyor. Yunan hükümetleri, Rodos ve İstanköy’de yaşayan Türkleri de ‘Türk’ kimlikleri ile değil, ‘Müslüman’ olarak kabul ediyor. Bununla ortaya çıkan ikilem şu, ‘Müslüman Yunan’ olarak tanımlanan Rodos Türklerinin Müslümanlıklarını da öğrenmeleri yasak.”
Yunanistan’ın On İki Ada Türklerinin öteki Türk soydaşlarıyla bağını koparmaya ve Türklere ilişkin mimari yapıtların yok edilmesine yönelik faaliyetlerinin olduğunu aktaran Kaymakçı, “Yunan hükümetleri, Vakıf Dairesine daima masraflar yaptırarak elindeki toprakları ve malları sattırmakta ve Vakıf Dairesi güçsüzleştirilmektedir. Yunan hükümetleri bu uygulamayı bazen kendilerine verilen emanete ihanet eden şahısları vakıf idare heyetlerine atama yaparak gerçekleştiriyor. Yunan hükümetlerinin adalardaki Türk İslam vakıflarını yavaş yavaş kamulaştırması yahut vakıf mallarını sattırmaya çalışması, adalardaki Türklerin yer kimliklerine direkt bağlı olan aidiyet hislerine da büyük ziyan veriyor.” sözünü kullandı.
“Adadaki Müslüman Türklerin dini temsile gereksinimleri var”
Kaymakçı, vakıf mallarıyla ilgili sıkıntıların dini hayat ve kültürel kimliğe dair önemli problemlere yol açtığını belirterek, “Vakıf mallarıyla ilgili problemler Rodos Türklerinin eğitim ve ibadet özgürlüğüne de mani olacak cinsten sonuçlar ortaya çıkarıyor. Adalardaki Müslüman Türklerin eğitim, din ve ibadet özgürlüğünü yaşayabilmeleri, vakfa ilişkin malların korunmasına bağlı. Vakıflar probleminin çözülmesi hem adalardaki Türklerin kısıtlanmış durumdaki sivil ve toplumsal özgürlüğünü sağlayacak hem de Türk kimliğinin korunması, yer ve yurt aidiyetlerinin de güçlenmesine katkı sağlayacak.” diye konuştu.
“Cemaatin haklarını gözetecek ya da dini işleri yürütebilecek bir başkan yokluğu ada Türklerinin kimliksel varlığı açısından büyük tehlike oluşturuyor. Rodos’ta müftülük kurumu yok. Türkleri bir ortada tutacak güçlü bir otoritenin, kelam konusu boşluğu doldurması gerektiği hayli açık. Bütün bunlara rağmen ada Türklerinin dini gün ve bayramlarını kutlamak, mezarlıkları ziyaret etmek üzere pek çok aksiyonla din konusundaki duyarlıklarını sürdürdüğünü gözlemliyoruz. Din konusunda kendilerine yöneltilen sorulara verilen yanıtlar, adalarda yaşayan Türkler için dinin, aidiyet hislerini güçlendiren değerli bir olgu olduğunu gösteriyor.”
“Vakıf mallarının ölçüsü, gelir-gideri üzere konuları kimse bilmiyor”
Abdurrahim Kuru ise Yunan Adaları’ndaki temel sorunun Müslüman Türklerin “azınlık statüsüne” sahip olmamalarından kaynaklandığını belirterek, “Rodos Adası Türkleri yasal olarak azınlık statüsünde değil. Lisan, din, ırk ayrımı olmaksızın olağan Yunan vatandaşı statüsündeler. 1520’de Yasal Sultan Süleyman tarafından fethedilen Rodos, 1912 Balkan Savaşı sırasında İtalya’nın egemenliğine girdi, 1943’te Ada’ya Almanya hakim oldu. İki yıl ortadan sonra 1945’te İngiltere’nin egemenliği altına alındı ve 1947’de Yunanistan’a bırakıldı.” dedi.
Rodos’taki 14 mescitten bugün yalnızca birinin ibadete açık olduğunu aktaran Kuru, şunları kaydetti: “Rodos’ta ibadete açık olan tek cami Pargalı İbrahim Paşa. Bu cami ise turizm döneminde sabah namazı hariç öbür vakit namazlarında ve cuma namazında ibadete açık. Kalan aylarda akşam namazları için açık ve öteki vakitlerde ne vakit açılacağı belgisiz. Bir de Süleyman Paşa Mescidi daha büyük olduğu için bayram namazlarının bu mescitte kılınmasına müsaade ediliyor. Pargalı İbrahim Paşa Mescidi’ne Yunanistan devleti tarafından din vazifelisi olarak atanan bir kişi var. Kendisi aslen Gümülcine’ye bağlı Mehrikoz köyünden. Natürel bu kişi halk tarafından kabul görmedi. Rodos Adası’nın Müslüman Türkleri nezdinde kabul görmemesine rağmen buna yönelik bir çalışma da yapmadı. Buna din eğitiminin de verilmiyor olması da eklenince halkın dini hassasiyetleri epey zayıfladı. Ada’da mescide gitme oranı şu an çok düşük.”
Rodos’taki Türk vakıflarına, Yunan makamlarınca “liyakatsiz” şahısların atandığını ve bu kurumların şeffaf yönetim edilmediğini anlatan Kuru, “Rodos Vakıflar Yönetimi Lideri ilkokul mezunu biri. 5 kişilik vakıf heyetinin Genel Sekreteri Yunan bir bayan. Aslında vakfı yönetim eden o. Vakıf mallarının ölçüsü, gelir-gideri üzere konuları kimse bilmiyor. Kimseye de hesap ve net bilgi verilmiyor. Soydaşlarımızın tabirlerine nazaran uydurma evrak ve (Rodoslu Müslüman Türk) yalancı şahitlerle kimi vakıf mallarının satıldığı tarafında.” sözünü kullandı.