Michelle Starr*
Üç yüz milyon yıl evvel yaşamış olan gizemli bir canlıya dair şu ana dek yapılan en kapsamlı araştırma, sonuçta kemiklerinin olmadığı sonucuna ulaştı.
Yaklaşık 70 yıl evvel keşfedilmesinden bu yana, ‘Tully Canavarı’ olarak da bilinen Tullimonstrum gregarium’un gerçek tabiatı bilim insanlarının aklını karıştırıyor. Araştırmalar, çeşitli biçimlerde bu canlının bir omurgalı olduğu, bir omurgasız olduğu sonucuna vardı ve bu git-gelli durum yıllarca sürdü.
Araştırma sırasında Tokyo Üniversitesi’nde, şimdiyse Japonya’daki Ulusal Tabiat ve Bilim Müzesi’nde vazifeli olan paleontolog Tomoyuki Mikami, “Bu canlının omurgalı ya da omurgasız olmasının gizeminin çözüldüğüne inanıyoruz” dedi.
HİÇBİR FAMİLYAYA MENSUP DEĞİL
“Pek çok ispata baktığınızda, Tully Canavarı’nın omurgalı olduğu hipotezi savunulamaz” diyen Tomoyuki Mikami, “Buradaki en hayati nokta, Tully Canavarı’nın baş bölgesinde bedeninden ileri uzanan bir çıkıntıya sahip olması. Rastgele bir omurgalı soyunda bu niteliğin varlığı daha evvel gözlemlenmemişti; münasebetiyle, bu durum, omurgasızlarla bir yakınlığı olabileceğini düşündürüyor” bilgisini paylaştı.
ABD’li fosil avcısı Francis Tully’nin 1955’te Illinois eyaletinde bulunan Mazon Deresi fosil yatağında birinci örneğine rastlamasından bu yana pek çok fosilleşmiş Tully Canavarı örneği bulundu; buluntular, hakikaten de çok garip bir deniz canavarı portresi çizdi. Uzunluğu 15 santimetreye ulaşan canlı, kuyruğunda mürekkep balığınınkileri andıran yüzgeçler bulunan bir gövdeye, alnında bir çubuğu andıran uzantılardan fırlayıveren gözlere, üzerinde fotoğraftaki üzere görünen dişli bir ağız ya da pençe bulunan uzun ve ince bir hortuma sahipti.
Bu şeyin tartışmasız tuhaflığı, en temel seviyede dahi sınıflandırmayı akıl almaz seviyede güçleştirdi. Hiçbir fosilde kemikli bir yapıya rastlanmasa da bu olgu tek başına teşhis edici olamaz. Kimi omurgalı balıklarda bulunan ve kıkırdaktan oluşan iskeletler, kemikle birebir biçimde korunmaz.
Tully Canavarı’nın birtakım özellikleri, lamprey’ler (taşemenler) üzere çenesiz kıkırdaklı deniz omurgalılarında bulunan yapılarla dengeli üzere görüldü. Başka bilim insanları ise bu özelliklerin kesin biçimde ‘omurgalı-benzeri’ diye yorumlanamayacağını ileri sürdü. Bahsi geçen, yıllardır bir alevlenip bir sönen bir tartışma.
MODERN TEKNOLOJİ KİMİ SIRLARI AÇIĞA ÇIKARDI
Meseleyi kesin ve tartışmasız bir formda çözmeyi amaçlayan Mikami ve meslektaşları, geniş kapsamlı bir araştırma yaptı. Mazon Deresi fosil yatağından harika derecede detaya sahip 150’den fazla Tully Canavarı örneği ve öbür canlılara ilişkin 70’den fazla fosil topladılar ve bunları yüksek çözünürlüklü 3 boyutlu lazer tarama ve x-ışını mikro bilgisayarlı tomografi süreçlerinden geçirdiler. Omurgalı özelliklerini andırdığı ileri sürülen yapılar üzerinde dikkatli bir inceleme yaptılar. Üç loblu bir beyin, kıkırdak ve yüzgeç uzantıları, ‘miyomerler’ ya da ‘iskelet kas dokusu blokları’ diye yorumlanan özelliklerdi.
Araştırmacıların ortaya çıkardığı özelliklerin hiçbiri omurgalılarda bulunan özelliklerle karşılaştırılamazdı. ‘Miyom’ diye yorumlanan şey, omurgalılarda bulunan yapılardan bariz biçimde farklıydı ve omurgalı-benzeri beyin, solungaç keseleri, kıkırdaklar ve yüzgeç uzantıları tam manasıyla mevcut değildi. Bunlara ek olarak, hortumda bulunan ‘dişler’, daha evvelki kıyaslamaların tersine, lampreylerin sahip olduğundan ziyadesiyle farklıydı.
BİR SONRAKİ ZAHMET: PEKALA, NE ÇEŞİT BİR OMURGASIZ?
Günümüzde Tully Canavarı dünyada ömrünü sürdüren hiçbir yaratığa benzemediğinden, bilim insanlarının onun nereye uygun olduğunu anlamakta zahmet çekmeleri şaşırtan değil. Onun bir omurgasız olduğunu keşfetmesinin akabinde, takım için bir sonraki zahmet ne tıp bir omurgasız olduğunu bulmak: ‘Lancelet’** üzere omurgalı gibisi bir omurgasız mı? Veyahut solucan ve salyangozlara daha yakın bir tıp mü?
İki şey ziyadesiyle açık: Tully Canavarı tüm sırlarını açık etmenin yakınından bile geçmedi. Gezegenimiz de o denli: Sanki Tully Canavarı üzere öbür kaç tuhaf canlı daha vakit değirmeninde öğütüldü?
Mikami, “Hiçbir vakit fosil halinde korunmayan pek çok farklı hayvan mevcuttu” dedi ve ekledi: “Bu manada, Mazon Deresi’nden elde edilen fosiller üzerinde yapılan araştırmalar ehemmiyet taşıyor; zira burası, öbür bölgelerde elde edilemeyen paleontolojik ispatlar barındırıyor. Hayatın evrimsel tarihini anlamak doğrultusunda Mazon Deresi fosillerinden önemli ipuçlarına ulaşmak için çok daha fazla araştırma yapmak gerekiyor.”
Araştırma Palaeontology isimli bilimsel mecmuada yayınlandı.
*Bilim ve teknoloji gazetecisi
**Lancelet: İkincil ağızlı hayvanlardan, kordalılar alt filumunun, kafatassızlar kısmından, 6 cm kadar uzunluğa ulaşan, saydam yapıda, sırt ve anüs yüzgeçleri bulunan, Avrupa denizlerinde yaşayan bir çeşit.
Yazının özgünü Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)