Gri mavi bir sonbahar akşamüzeri, Bodrum’daki konutumun salonuna altın rengi bir ışık dolarken, çok sevdiğim Reverie Falls On All ikilisinin Yeldeğirmeni Sanat Merkezi’nde gerçekleştirdikleri konserin kaydını dinledim memnunlukla.
Kadıköy’ü daha da çok özlememe sebep oldu bu albüm. Ancak birebir vakitte beni aldı, hiç bilmediğim uzak denizlere götürdü. ‘Live at Yeldeğirmeni Sanat Merkezi’ albümünde yer alan altı şarkıyı dinlerken, altı farklı hikayenin kahramanı olarak buldum kendimi.
2003 yılında deneysel elektronik müzik projeleri ‘Reverie Falls On All’u hayata geçiren Barkın Engin ve Burak Tamer’i Replikas ve Pitohui kümelerinden tanıyordum. Elektronik altyapıların üzerine tuz üzere serpilen akustik gitarların melodilerinde kaybolmayı çok seviyordum.
Bu konser albümü ise kendimi kümenin müziğine daha yakın hissetmemi sağladı. Bu yüzden, albümde yer alan her müziğin bende bıraktığı izden kelam etmek ve her müzik için bir soru sormak istedim küme üyelerine. ‘Live at Yeldeğirmeni Sanat Merkezi’ artık sizlerle…
Fotoğraf: Özge Balkan 1. Müzik: Night Soars Through Your Desolate Shore
Albüm tıpkı anda hem ürkütücü hem de tuhaf bir biçimde teselli edici olabilen dalga sesleriyle açılıyor. Birtakım geceler uykuya dalabilmek için telefonumdan denizin sesini dinliyorum ben de. Bu türlü vakitlerde karaya çıktığında derisinden sıyrılarak insan olmuş ve denizlerdeki hayatını unutmuş bir fok kız (selki) olduğumu düşünmek hoşuma gidiyor.
Bu şarkıyı çok sevdim bu yüzden. Dalga seslerine eşlik eden o büyüleyici gece müziği, bana ayın ıssız kıyıların üzerinde yükseldiği görünümleri düşündürttü. Selkileri düşündüm sonra… Çocukken beni birebir anda hem ürküten hem de teselli eden masalları. Sizin hayatınızda ve müziğinizde çocukluk hikayelerinin, efsanelerin, masalların yeri var mı?
Barkın Engin: Çocukluğumda benim için müzikten evvel edebiyat geliyordu aslında. Bunda babamın periyodu için geniş sayılabilecek kütüphanesinin ve okuma şevkinin büyük tesiri vardır sanıyorum. Her taşınmamızda biraz küçülmek durumunda kalsa da epey eklektik bir seçkiye sahipti.
Gerçek üstü ya da ulaşılamaz coğrafyaların kıssaları ya da Enid Blyton üzere müelliflerin çocuklar üzerinden kurguladıkları romanlar temelde en sevdiğim kitaplardı. Bu sevgi etkin olarak müzik üretmeye başladığımız ergenlik yıllarında da devam etti.
Söze farklı bir bedel veren Replikas için de edebiyatın büyük bir değeri vardı. 20’li yaşların başlarına kadar kısa hikayeler yazardım. Sonrasında bu motivasyonu kaybetsem de müzik kelamı yazarlığından öbür işim olan akademisyenliğe kadar yazı ile yakın temasın çok yararını gördüm.
Bu müziğin çıkış noktası tam da bu dalga sesleri ve üzerine eklemlenen kısa motif. Yanlış hatırlamıyorsam Burak’ın Datça’da kaydettiği bir alan kaydı idi. Her ne kadar vakit zaman kelamlı müzikler da yazsak da Reverie Falls On All için seslerin aktardığı öykü, oluşturduğu atmosfer her vakit ön planda oldu. Elektronik müzik de hayal gücü hudutlarını zorlamak ve yeni kapılar açabilmek için çok güzel bir mecra.
2. Müzik: Everlasting Ripple
Bu şarkıyı Bruce Lee’nin şiirleri eşliğinde dinledim. ‘Sessiz Flüt’ isimli şiirinde, Lee kendini bir mum üzere yakıp tüketmedikçe ışığı asla bulamayacağından kelam ediyordu. Müziği dinlerken onun şiirine ismini veren flütü (ya da flütün yokluğunu demeliyim sanırım) duydum güya. Dalgaların, flütlerin ve ay ışığının sessizliğini…
Sessizlik de müziğinizin bir modülü üzere geliyor bana, tıpkı yeterli romanlarda söylenenler kadar söylenmeyenlerin de bir manası olduğu üzere. Pekala, sizin için bu müzikte (yokluğuyla) yer tutan şey neydi?
Burak Tamer: Aslında mutlak bir sessizlikten bahsedemeyiz, fizikî olarak ses bir ortamda yayılıyor, mutlak sessizlik için mutlak boşluk gerekiyor, ancak insan mutlak boşlukta var olamıyor. Biz var isek ses de daima var.
Bu nedenle müzikte sessizlik nispi olarak kurgulanabilen bir kavram, birinci albümümüzdeki ‘Perpetual’ isimli müziğin bir kısmında kısa boşluk anları kullanmıştık, dinleyicinin içinde bulunduğu akustik ortamın mikro seslerine odaklanabilmesini amaçlayarak. Bu çeşit bir farkındalık geliştirebilmenin genel manada müzik ve ses algımızı geliştirici bir aksiyon olduğunu düşünüyorum.
Bu şarkıyı o periyot yayınladığımız öbür single ‘Elusive Self’ ile birlikte kaydetmiştik. Bir arada müzik yazmaya orta verdiğimiz bir mühletten sonra bir ortaya gelip doğaçlama yapmanın bizi güzelleştirdiğini hissetmiştim, tahminen de bu müzikte gösterilen lakin söylenmeyen bu güzelleşme hissidir.
Canlı performanslarımızda müzikler ana ve yere nazaran evirilip dönüşebiliyor fakat müziğin ortaya çıkmasına sebep olan özünün, ruhunun daima sürdüğünü ve birebir duyguyu aktardığını düşünüyorum.
3. Müzik: Eta Carinae
İçine kapanık ve yalnız bir müzik üzere duydum onu. Ya da duyduğum, kendi içimdeki sessiz karanlıktı tahminen de; bilmiyorum. İster istemez, bu şarkıyı sizi dünyadan ayıran bir kozanın içinden icra ettiğinizi düşündüm. Ben de kendime çoğunlukla sözlerden bir koza örüyorum.
Merak ediyorum… Müziğinizin kendisi bir koza mı sizin için? Ve kozalarımızdan ebediyen değişmiş olarak çıktığımızı düşünürsek, Yeldeğirmeni’nde bu şarkıyı çalmak sizi değiştirdi mi?
Barkın Engin: Evet, katılıyorum. Diskografimiz içinde tahminen de daha az kapsayıcı, dinlerken daha fazla emek isteyen müziklerden biri. Bir periyot üretime orta verdikten sonra tekrar bir ortaya geldiğimizde birinci yazdığımız müzikti. Tahminen o periyot şartlarının da bir yansıması, arayışının sonuçları olabilir.
Her ne kadar 20. yüzyıl başlarından itibaren müzik üretimi yalnızca canlı icra ile hudutlu olmasa da bizim için konserlerin yeri çok farklı. Müziklerin bizimle yaşamasına ve gelişmesine imkan sunan bir etken. Bu manada katılıyorum, her performans olumlu ya da olumsuz manada müzisyeni değiştirir ya da değiştirmesini umut ederim.
Bir de şunu eklemek isterim; ürettiğimiz müziği klasik konser salonları ya da kulüplerden fazla farklı alanlarda icra etmeyi her vakit tercih ettik. Bu elbette her vakit yakalayabildiğimiz bir fırsat değil.
Yeldeğirmeni Sanat Merkezi’nin akustiği ve atmosferi ve seyircilerle büsbütün birebir sesi duyabilme bahtı ile bizim açımızdan en unutulmaz performanslardan oldu diyebiliriz. Hasebiyle bunu yayımlayıp bir manada tarihe aktarabildiğimiz için çok memnunuz.
4. Deri Spirits
Bu şarkıyı birinci olarak 2015 tarihli ‘Rebloom’ E.P.’nizde dinlemiştim. Sanırım kendisi benim en sevdiğim RFOA şarkısı… Fakat canlı versiyonu çok daha fazla etkiledi beni. Hayal gücümü ziyadesiyle çalıştırdı. Tavan ortasında eski bir ruh çağırma tahtası bulmuşum da Alice Coltrane’in ruhunu çağırmışım üzere hissettim!
Çocukken hayalet hikayelerini ne kadar sevdiğimi hatırladım bir de. Bu müziğin beni bu kadar etkilemesinin bir sebebi de bu sanırım; yani, onun bir biçimde geçmişin hayaletleriyle ilgili olduğunu düşünmem. Sizin de etrafınız geçmişin hayaletleriyle mi çevriliydi bu şarkıyı çalarken? Pekala, şayet öyleyse bu onları kovmaya mı yaradı, yoksa kucaklamaya mı?
Burak Tamer: Bu müzikteki hayaletler müziğin ana temasındaki tonlar aslında. Yanlış hatırlamıyorsam Barkın’ın o devirde ‘Tuning, Timbre, Spectrum, Scale’ isimli bir kitapta bulduğu Gamelan müziğinde kullanılan bir akortlama sisteminin tonlarını kullanarak ana temayı oluşturmuştuk.
Gamelan müziğinde kullanılan gonglar da, müzikte saha kaydı yaparak kullandığımız kilise çanları partisyonu da özel harmonik kompozisyonlara sahip. Her birinin imali birer kıssa taşıyor, münasebetiyle özel ve eşsiz bir karakter barındırıyor.
Asya’dan, Okyanusya’dan bize kadar gelen hayaletler aslında, keşfedip kucakladığımızı söyleyebilirim. Müzik teorisi, farklı akortlama sistemleri ve tarihini araştırmak her vakit ilgimi çekmiştir. Farklı ses sistemleri ile yeni tınılarda ilham bulmak ve kıssalar araştırmak Reverie Falls On All’da severek kullandığımız bir yaklaşım.
5. Unvoiced
Bazı günler kendimi unutulmuş bir folk müziği üzere hissediyorum. Ya da Andersen’in Küçük Denizkızı masalındaki, sesini kaybeden denizkızı gibi… Bu türlü vakitlerde yazmak, dünyaya “Ben de buradayım,” demenin bir yolu oluyor benim için. Melankolik ‘Unvoiced’ müziği da sizin için konuşmanın, dünyaya merhaba demenin bir yolu muydu?
Barkın Engin: Kendi adıma melankoliyi varlığımın bir modülü üzere hissettiğimi söyleyebilirim. Bir dinleyici olarak müzikal tercihlerimde de bunu gözlemleyebilmek mümkün. Müziğin ortaya çıkmasına vesile olan birbirine eklenmiş iki gitar partisyonundan sonra nasıl ilerlediğimize dair neredeyse hiçbir şey hatırlamıyorum, ki bu bir kayıp değil bilakis keyifli bir seyahat.
Yazım sürecinin sonuna geldiğimizde müziğin ismine ilham olanın ise tam da içindeki bu isimlendirilemeyen, sözlerle tabir edilemeyen melankoli, tahminen de varoluş sancısı olduğunu söyleyebiliriz.
Müzik çoğunlukla onu üretenlerin ellerinden ve zihninden çıkmış üzere gözükse de aslında tekrar tanımanız gereken, kendi ömrü olan başka bir varlık olabiliyor. Formüllere ve gündelik dertlere bağlı kalmadığı sürece elbette…
6. All Of Them Are Memories Since Now
Her şeyin daha yaşanır yaşanmaz bir anıya dönüştüğünü anlatıyor sanırım bu müzik. Pekala, vakitle aranız nasıl? Geçmişin hayaletleri sık sık ziyaret ediyor mu sizi, yoksa anıları kavanozlara koyup kilerde tozlanmaya mı bırakıyorsunuz sıklıkla?
Tam da bu anın, biz onu tam olarak kavrayamadan geçmişin bir modülü olmasının sanattaki karşılığı nedir sanki? Ben buna karşılık veremem lakin bunu biraz zalimce bulduğumu söyleyebilirim. Pekala, hayat sizce sürekli geriye dönük olarak mı yaşanmak zorunda?
Burak Tamer: Vakit kılıcının keskin kenarı şimdiki vakit. Geçmiş bizi biz yapan faktörleri içeriyor olabilir lakin bu etkenler şimdiyi ve gelecek vakti tanımlamak zorunda değiller. Tam olarak özgür olabildiğimiz tek an şimdiki vakitte.
Müziğin ve genel manada yaratıcılığın vakit ve yer ile münasebeti beni daima şaşırtmıştır. Yüz yıllar evvel öbür coğrafyalarda yazılmış müzikler vakit ve yerde seyahat edebiliyor, ‘zamansız’ olarak nitelendirilebiliyor ve insanların kolektif şuuru haline dönüşüyor.
Sanat yapıtlarının vakit ve yerlerde yankılanmasına müziğimizde de birçok örnek mevcut. Miyamoto Musashi’nin 1643’te yazdığı ‘The Book of Five Rings’ adlı kitabı ‘Moon in the Water’ isimli müziğimize ilham kaynağı olmuştu.
Annem His Tamer’in 1968’de yaptığı bir resmi ‘Everlasting Ripple’ ve ‘Elusive Self’ single’larımızın kapağında kullandık. Barkın’ın yıllar evvel kasete yaptığı bir kayıt bu müziğin albüm versiyonunun sonundaki gitar kısmı olarak yer aldı…