Ebrar Coşkun
Her neslin kendine mahsus bir müzik çeşidi vardır. Son yıllarda dijital platformların ‘en çok dinlenenler listesi’ne bakıldığında müzik çeşidinde 90’lı yılların havasından çıkıldığı; tanınan kültürün rap müziğe yöneldiği, ana damar olarak ise arabesk kültürün değişmediği görülüyor. Birçok sanatçı, müzik muharriri ve dinleyici müzik tipindeki bu değişimi ‘Z kuşağı’na bağlıyor…
1965-1980 yılları ortasında doğan X nesli, Türkçe pop müziği, Türk halk müziği, Anadolu rock, arabesk, protest müzik üzere cinslere yönelirken, 1980-2000 yılları ortası doğan Y jenerasyonu ise pop ve rock müziği dinlemeyi tercih ediyordu. 2000’li yıllarda doğan Z neslinde ise arabesk-rap, rap ve türevlerine hakikat bir yönelim olduğu gözleniyor.
Müzisyen Burhan Şeşen, müzik muharriri Murat Beşer ve rap sanatkarı Davet Sinci ile Z jenerasyonunun müzik alışkanlıklarını konuştuk…
BURHAN ŞEŞEN: MÜZİK TİPİNDEKİ DEĞİŞİM EKONOMİK SIKINTILARDAN
Burhan Şeşen Z neslinin kendi kelam ve müziklerini yazan yaşıtlarını dinlediğini belirten Burhan Şeşen, gençlerin ömür biçimlerinin değiştiğine dikkat çekerek müzik alışkanlarındaki değişimin de ekonomik meselelerle kontaklı olduğunu söyledi. Şeşen, “Z nesli gördüğüm kadarıyla en çok hip-hop, rap ve alternatif diye isimlendirdiğim kendi kelam ve müziklerini yazan yaşıtlarını dinliyor. Müzik cinsinde bir değişiklik mi var sorusu pek yanlışsız olmaz. Neredeyse bir ömür biçimi değişti… Avrupa Birliği hayalleri kurarken kendimizi bir Ortadoğu ülkesinde bulduk. Olağan ki Z jenerasyonu gençleri 2000’lerde üretilmiş müziklerden çok farklı stillere yöneldiler ki bu da çok doğal” dedi.
Şeşen, rap müziğe olan ilginin sebeplerini ise şöyle anlattı: “Bu değişimin temel sebebi ekonomik problemler, zenginle yoksul ortasında her geçen gün büyüyen ekonomik dengesizlik… Baskıcı bir idare, işsizlik, gelecekten umutlu olamamak, korku… Bir sürü neden var. Lakin bilhassa hip-hop, sokağın sesi olduğu için ve gençlerin isyankar tutumuna aracı olduğu için çok dinleniyor.”
ÇAĞRI SİNCİ: GENÇLER KENDİNİ TABİR ETMEK İSTİYOR
Rapçi Davet Sinci, gençlerin kendilerini daha fazla tabir etmek için rap ve hip-hop’ı tercih ettiklerini belirtti. Sinci, “Bireylerin ferdî söz imkanlarının gün geçtikçe daha çok kısıtlandığı ortada. Gençler de tepkisel olarak ve çağın ruhuna uygun halde daha çok görünür olmak ve kendilerini daha fazla tabir etmek istiyorlar. Bu potansiyel enerjiyi kinetiğe dönüştürecek en uygun kitle hareketinin hip-hop kültürü olduğunu düşünüyorum. Bu fikrim yalnızca rap ile hudutlu değil, breakdance, grafiti ve DJ’lik için de geçerli” tabirlerini kullandı.
MURAT BEŞER: ALBÜM DİNLEME ALIŞKANLIĞI KAYBOLDU
Z jenerasyonunun müzik dinlerken aktüel eğilimlere kulak misafirliği yaptığını söz eden Murat Beşer ise Z jenerasyonunun dinleme alışkanlıkları için, “Z nesli müziği dinliyor yerine tüketiyor sözcüğüyle açıklamak daha hakikat olur. Z jenerasyonu daha çok rap, yeni R&B ve türevlerini dinliyor üzere gözükse de aslında yeni eğilimlere kulak konuğu oluyor. Müzik tipinde değişim olarak algılanan hususun aslında başlı başına müzik sanayisinin krizine ve ana akım yaratmada eski gücünü kaybetmesine işaret ediyor. Müzik dinleme alışkanlığı kayboldu ya da en azından albüm dinleme alışkanlığı kayboldu diyebiliriz. Buna bağlı olarak yeni jenerasyonların bir müziğe ve albüme konsantre ve tahammül etme müddetleri kısaldı” diye konuştu.
Davet Sinci Sinci de dinleme alışkınlarının değişmesiyle ilgili şu sözleri kullandı:
“Dinleme alışkanlıklarının değişmesi temelde dinleyicinin beklentilerini değiştiriyor. Sanat üreten kimselerin bulaşık makinesi üretiyorlarmışçasına daima yeni model eserlerle tüketici karşısına çıkması umuluyor. Nitelik önceliği nicelikle yer değiştiriyor. Dinleyiciler artık albüm değil, albümün en fazla dinlenen müziklerini ya da tanınan düetleri dinleyip albümün kalanını es geçiyor. Bunlar gözlemleyebildiğim, benim açımdan olumsuz olan değişimler.
Fakat her üreticinin kolay kolay işlerini paylaşabilmesi, Unkapanı zihniyetinden kurtulamamış şirketler ve onların müzikten çok toplumsal medyadan anlayan A&Rlarından (bir müzik şirketinde yeni yetenekleri keşfeden ve müzikçi ve/veya kelam müelliflerinin sanatsal gelişimlerini denetleyen bölüm) medet ummadan, dileyen herkes müziğini talep eden kimselerle paylaşabiliyor. Bu da MP3 formatının icadından sonra, müzik kolundaki en olumlu gelişme olabilir.”
‘RAP MÜZİK, EN AZ 5 YIL BOYUNCA SANAYİYİ DOMİNE EDECEK’
Burhan Şeşen ve Murat Beşer, rap müziğin ilerleyen yıllarda da tesirini sürdüreceğini düşündüklerini aktardı. Şeşen, müzik tiplerindeki değişimin kaçınılmaz olduğunun altını çizerek, “Alt yapı üst yapıyı belirler diye çok gerçekçi bir tespit var. Bir ülkenin iktisadı, hukuk ve adalete bakışı, idare biçimi -özgürlükten yana ya da totaliter- entelektüel düzeyi nasılsa yapılan müzikler, yazılan kitaplar, çekilen sinemalarda de bu izleri göreceğiz. Şayet gidişatımız bu türlü devam ederse armoniden uzak, ritme dayalı ve argo kelamlardan oluşan müzikler bekliyor olacak bizleri” sözlerini kullandı.
Elektronik tabanlı sound’ların yaygınlaşacağını düşünen Sinci ise gelecek yılların dinleme alışkanlığı için “Sürekli değişiyor, müzik tipi ya da alt tipleri hakkında kesin bir şey söyleyemesem de elektronik tabanlı soundların daha da yaygınlaşacağını düşünüyorum” dedi.
Murat Beşer Murat Beşer ise son olarak şöyle konuştu: “Önümüzdeki en az beş yıl boyunca rap ve türevleri müzik sanayisini domine edecek. Öbür tipler varlığını stabil vaziyette devam ettirecek.”
Z JENERASYONUNA SORDUK: RAP VE ALTERNATİF ROCK ZİRVEDE
Z jenerasyonundan Nisanur Aykın, Talha Enes Özçelikçi, İdeal Bilici, Nursel Yılmaz, Emin Halit Güvercin ve Can Coşkun, ‘en çok dinlediğiniz müzik tipi ve en çok dinlediğiniz rapçi kim?’ sorularını yanıtladı.
En çok dinlenen müzik çeşidi sorusuna rap, arabesk ve rock yanıtları gelirken; en çok dinlenilen sanatkarlar ortasında ise Ezhel, Duman, Bergen, Ceza, İşveren, Yıldız Tilbe, Uzi üzere isimler öne çıktı.